O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi a. T. G’ofurov, S. S. Fayzullayev u. E. Raxmatov g enetika dan m a sa la va

Mustaqil ravishda masala tnzish
Bug’doyning doni ... rangi i formasi bilan doni ,.. rang-
li formasi chatishtirilgan. Fi va F2 n in g ... v a ... aniqlang.
Agar bug’doyning ... genotipli formasi bilan .. . genotipli formasi 
chatishtirilsa, F, d a ... v a ... qanday bo’ladi?
72

---

4§. Genning belgilarga ko’p tomoniama ta’siri-
pleyotropiya
Pleyotropiya deganda, bir genning bir necha belgiga ta ’siri 
tushuniladi. Ba’zi hollarda pleyotrop gen bir belgiga nisbatan dominant, 
ikkinchi belgiga nisbatan retsessiv hoi da bo’ladi. Agar pleyotrop gen 
dominant yoki retsessiv bo’lsa, u holda masala monoduragay 
belgilarining to ’liq nasldan-naslga o ’tishidagiga o ’xshash yechiladi. 
Geterozigota formalar chatishtirilgandan keyingi ajralishda pleyotrop 
gen ta ’sirida vujudga kelgan belgining bin retsessiv bo’lib, u 
gomozigota holatda letal xususiyatga ega bo’ladi. Chunonehi, qorako’l 
qo’ylar yungining rangi m e’dasining rivojlanishi bir genga bog’liq. 
Yungning qora rangi va m e’daning normal rivojlanganligi bir genga, 
yungning kulrangi va me’daning yaxshi rivojlanmaganligi uning alleliga 
bog’liq bo’ladi. Qo’ylar yungning kulrangi qora rangi ustidan, medasi 
hamma bo’lagining normal rivojlanganligi rivojlanmaganligi ustidan 
dominantlik qiladi. Shunga ko’ra, yungi kulrang qo’ylarning m e’dasi 
rivojlanmaganligi sababli bunday rangga ega kulrang gomozigota 
qorako’l qo’ylar embrión davridayoq nobud bo’lib, 2:1 nisbatda ajralish 
ro ’y beradi.
Pleyotropiya bilan bog’liq masalalarni yechish uchun talabalar: 
genotipning diskretligi, letal genlar haqidagi tushunchaga ega bo’lishi 
kerak.
Masala yechish metodikasi
Qorako’l qo’ylarning kulrang yungli sovliq va qo’chqorlari 
chatishtirilgan. F, ning genotipini va fenotipini aniqlang;
fen 
kulrang 
kulrang
P gen 
Aa 
X 
Aa