Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
OLTI YOSHDAN O‘N YOSHGACHA BO‘LGAN BOLALARNI O‘QITISH 
METODLARI
Umarova Muhayyo Isroilovna
Buxoro viloyati Peshku tumani 
5-maktab boshlang’ich sinf o’qituvchisi
Tel.:[phone]
Annotatsiya: 
Maqolada bolalarning olti yoshdan o’n yoshgacha rivojlanish jarayonidagi 
o’zgarishlar haqida yozilgan. Bolalarning gipotropik dunyoqarashlari, psixologiyasida nimalarga 
e’tibor berish xususida maslahatlar keltirilgan.
Kalit so’zlar: 
Jismoniy mashqlar, og’zaki aloqa, tendentsiya, evristik kompetensiya, kontekst, 
ko’nikma, malaka, axborot to’g’riligi
Bolalar bog’chasidan maktabga o’tish bolalar hayotida yangi bosqichni anglatadi. Endi ular 
uchun sifat jihatidan yangi va o’ta sermahsul rivojlanish bosqichi boshlanmoqda, bunda o’ziga va 
dunyo bilan muomala qilishning asosiy ko’nikmalari va qobiliyatlari shakllantiriladi.
Olti yoshdan o’n yoshgacha bo’lgan bolaning rivojlanishi natijasida deyarli shunday deyish 
mumkin: “Deyarli o’sib ulg’aygan”, shuning uchun bu davrda bolalar o’rganadigan yangi xat-
ti-harakatlar xilma-xil va asosiydir. Masalan, tobora ko’proq gender xabardorligi paydo bo’ladi: 
o’g’il bolalar o’g’il bolalar bilan o’ynashadi, ularning rejalari va loyihalari o’g’il bolalarga aso-
slangan. Xuddi shu narsa qizlarga ham tegishli. Voyaga yetgunga qadar alohida yo’llar ustunlik 
qiladi. Bolalar o’yinlari ham, ularning ishlari endi qizg’inlashmoqda. Birgalikda amalga oshiril
-
adigan loyihalar bir necha kun, bir necha soatdan ko’proq vaqt davomida rejalashtirilgan, tashkil-
lashtirilgan va amalga oshirilishi mumkin. 
Til axborot tashuvchisiga aylanadi
. Og’zaki aloqa sezilarli darajada o’zini takomillashtiradi, 
bu esa o’z navbatida yanada katta o’yin loyihalari uchun zarur shartdir. Endi til muammolari bo’lgan 
bolalar tezroq ajralib chiqadilar va ularning etishmovchiligi tufayli chetlatilish tendentsiyasini 
boshdan kechiradilar, bu ularni yoshga xos faoliyat turlaridan chetlashtiradi. Yaxshiyamki, 
allaqachon ijtimoiy jihatdan barkamol bolalar bor, ular tarjimon yoki vositachi rolini bajonidil 
va mahorat bilan bajaradilar - kattalar tomonidan rejalashtirilgan harakatlarga qaraganda ba’zan 
yanada muvaffaqiyatli va yaxlitroq. Til axborot tashuvchisiga aylanmoqda. Bilim, tushuncha 
va ma’noga oid savollar ko’pincha respondentlarning imkoniyatlaridan oshadigan darajada 
oshadi. Tabiiy hodisalar alohida qiziqish uyg’otadi, fizikaga birinchi ishtiyoq paydo bo’ladi, 
materiallar va asboblarni sinash yangi yuqori nuqtaga chiqadi. Bu yerda bolalarning savollarini 
e’tiborsiz qoldirish yoki ataylab noto’g’ri javoblar berish nafaqat turga qarab umidsizlik yoki 
g’azabni qoldiribgina qolmay, balki bilimga bo’lgan chanqoqlikning asta-sekin pasayishiga olib 
keladi. Chunki so’rash bu til vositasi orqali izlanish xatti-harakati. Olti yoshdan o’n yoshgacha, 
yutuq bilan kurashish yangi ma’noga ega bo’ladi. Yosh guruhlari bilan ishlaydigan har bir kishi 
bolalarning qanchalik raqobatdoshligini biladi. Ular taqqoslashadi, dastlab o’yin-kulgi uchun 
bir-birlari bilan raqobatlashadi, lekin keyin tezda kattalar tomonidan beparvolikka olib keladigan 
raqobatbardosh vaziyatlarga tushib qolishadi