O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

toza suv
, erigan mineral tuzlar miqdori 1 g/l dan kichik; 
- 
o‘rtacha sho‘r,
erigan tuzlar miqdori 1 dan 10 g/l gacha; 
- 
sho‘r suvlar,
erigan mineral tuzlar 10 g/l dan ko‘p. 
Yer osti suvlarining kimyoviy tarkibi va minerallashuvi yer usti suvlari 
bilan bog‘langan. Bu bog‘liqlik ular qancha yuzada joylashgan bo‘lsa, 
shunchalik sezilarli bo‘ladi. 
7.5. Yer usti va yer osti suvlari orasidagi o‘zaro bog‘liqlik 
Yer usti suvlari, jumladan, daryolar, ko‘llar, suv omborlari bilan yer 
osti suvlari orasida o‘zaro bog‘liqlik mavjud. “Gidrologiya” fani nuqtai 
nazaridan qaraladigan bo‘lsa, yer osti suvlari daryolar o‘zanida yil 
davomida suv oqishini ta’minlaydigan asosiy to‘yinish manbalaridan 
biridir.
Daryolarning yer osti suvlari hisobiga to‘yinishi bo‘yicha dastlabki 
tasnifi V.I.Kudelin tomonidan ishlab chiqilgan. Shu tasnifga asosan, 
to‘yinish grunt suvlari va artezian suvlari hisobiga bo‘ladi. O‘z o‘rnida, 
grunt suvlari bilan to‘yinish mavsumiy va doimiy to‘yinishlarga bo‘linadi. 
Doimiy grunt suvlari oqimi daryolarning asosiy to‘yinish manbalaridan 
biridir (7.3-rasm). 
Yer osti suvlarining joylashish sharoitiga, turiga, iqlim omillariga va 
daryolarning gidrologik rejimiga bog‘liq holda yer osti suvlarining yer usti 
suvlari hisobiga to‘yinishi va, aksincha, yer usti suvlarining yer osti 
suvlaridan to‘yinishi holatlari kuzatiladi.
 
Bunday bog‘liqlik
gidravlik 
bog‘lanish 
deb ataladi. 
Qayd etilgan holatga bog‘liq holda quyidagi uch xil ko‘rinish bo‘lishi 
mumkin: 
1) gidravlik bog‘lanish mavjud emas; 
2) doimiy gidravlik bog‘lanish mavjud; 
3) muvaqqat gidravlik bog‘lanish mavjud. 
Ushbu bog‘lanish sxemasini 7.3-rasmdan yaqqol ko‘rish mumkin. 
Masalan, 7.3, 
g
- rasmda yer osti va yer usti suvlari orasida gidravlik 
bog‘lanishning yo‘qligi havzaning geologik tuzilishi va suv o‘tkazuvchi 
qatlamlarning xarakteri bilan aniqlanishi ko‘rsatilgan. 7.3, d-rasmda daryolar 
yil bo‘yi yer osti suvlarini qabul qilishini, 7.3, e-rasmda esa daryolar butun yil 
davomida yer osti suvlarini to‘yintirishini ko‘rish mumkin.
 

---

76 
Daryolar tog‘oldi va tog‘lar orasidagi tekisliklarga chiqqanda yer 
osti suvlari daryolarni emas, balki daryolar yer osti suvlarini to‘yintiradi. 
Farg‘ona, Surxondaryo, Toshkent, Zarafshon artezian havzalarida daryo 
suvlarining 40-50 foizi yerga shimilib ketadi. Lekin tekislikka kelganda bu 
suvlarning qariyb hammasi yana yer yuzasiga qaytadan chiqadi.