O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

grunt suvlari oqimi
ni yoki 
grunt suvlari havzasi
ni 
hosil qilishi mumkin (15-rasm). 
7.1-rasm. Grunt suvlarining joylashishi (D.S.Ibrohimov va 
A.N.Sultonxo‘jayevlar bo‘yicha).
1-suv o‘tkazuvchi qatlam, 2-suvli qatlam, 3-suv o‘tkazmaydigan qatlam. 

---

70 
Gidrogeologik kesma bo‘yicha, grunt suvlarining ostida qatlamlar 
orasidagi suvlar joylashadi. Suv o‘tkazmaydigan tog‘ jinslaridan tashkil 
topgan ikki qatlam orasidagi bo‘shliqlarda mavjud bo‘lgan suvlar 
qatlamlar orasidagi suvlar 
deb ataladi.
Gidrogeologik kesma bo‘yicha bunday suv qatlamlari bir-ikkitadan 
tortib, o‘n-o‘n beshtagacha va hatto undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin. 
Qatlamlar orasidagi bosim kuchiga ega bo‘lgan suvlar 
artezian 
suvlari 
deb ataladi. Artezian suvlari tarqalgan maydonlar 
artezian 
havzalari
deyiladi (7.2-rasm).
7.2-rasm. Artezian havza
(D.S.Ibrohimov va A.N.Sultonxo‘jayevlar bo‘yicha).
Ko‘pincha artezian havzalarining kattaligi bir necha yuz va hatto 
ming kvadrat kilometrga boradi. Artezian suvlari va artezian havzasi 
atamalari Fransiyadagi Artuz viloyatining nomidan kelib chiqqan. Bu 
vilolyatning qadimiy nomi Arteziya bo‘lgan ekan. Shu yerda 1126-yilda 
kovlangan quduqdan suv katta bosim bilan otilib chiqqan. Shundan buyon 
yer ostidan bosim kuchi bilan otilib chiqadigan va suv olish uchun 
kovlangan quduqlar 
artezian quduqlari 
deb atala boshlgan. 
O‘rta Osiyo va unga tutash hududlarda N.N.Kenesarin va 
A.N.Sultonxo‘jayevlar bir nechta artezian havzalari borligini aniqlashgan. 
Masalan, Sirdaryo artezian havzasi: bu havza, o‘z navbatida yana bir 
qancha mayda havzalarga, Farg‘ona, Toshkent, Chimkent, Qizilqum, Orol 
atrofi kabi havzalarga bo‘linadi. 
Yer osti suvlari tarkibida erigan tuzlar miqdoriga ko‘ra, uch guruhga 

---

71 
bo‘linadi: 
- chuchuk suvlar (bir litrida bir grammgacha erigan tuzlar); 
- sho‘r suvlar (bir litrida 1 g dan 50 g gacha erigan tuzlar); 
- o‘ta sho‘r suvlar (bir litrida 50 g dan ko‘p erigan tuzlar). 
Ko‘pgina yer osti suvlarining tarkibida inson sog‘lig‘i uchun foydali 
bo‘lgan ba’zi tuzlar, gazlar va organik birikmalar ham uchraydi. Bunday 
suvlar shifobaxsh suvlardir. Masalan, vodorod sulfidli, karbonat angidridli, 
yod-bromli, radonli va boshqa xil suvlar shunday shifobaxshlik 
xususiyatga ega.