O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

5.3. Daryo havzasi yuzasidan yalpi bug‘lanishni aniqlash 
Quruqlikdan yoki daryo havzasi yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanish 
yillik yoki oylik me’yoriy bug‘lanishlar ko‘rinishida aniqlanadi.

---

54 
Yillik me’yoriy bug‘lanish quyidagi usullar bilan aniqlanadi: 
a) yer sirtining turli tabiiy geografik mintaqalarida joylashgan 
hududlari uchun tuzilgan bug‘lanish xaritalari yordamida; 
b) daryolar havzasidan bo‘ladigan bug‘lanish miqdorini aniqlash 
masalalari bilan shug‘ullangan tadqiqotchilar tomonidan taklif etilgan 
nomogrammalar 
yordamida 
(A.R.Konstantinov, 
M.I.Budiko 
nomogrammalari). 
Daryo havzasidan bo‘ladigan oylik me’yoriy bug‘lanishni 
aniqlashning esa quyidagi usullari mavjud:
a) P.S.Kuzin usuli; 
b) B.V.Polyakov grafiklari va boshqalar. 
Yuqorida sanab o‘tilgan usullar yordamida daryo havzasidan 
bo‘ladigan yalpi bug‘lanishning yillik va oylik me’yoriy qiymatlarini 
miqdoriy baholash bilan bog‘liq bo‘lgan hisoblashlar ketma-ketligi shu 
mavzu bo‘yicha amaliy mashg‘ulotni bajarish jarayonida batafsil bayon 
etiladi.
 
Nazorat savollari va topshiriqlar: 
1. Bug‘lanishning tabiiy mohiyatini tushuntiring. 
2. Diffuzion va konveksion bug‘lanishlarning farqi nimada? 
3. Suv yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanish miqdorini aniqlashning 
B.D.Zaykov taklif etgan ifodasini bilasizmi? 
4. Yillik me’yoriy bug‘lanish miqdorini aniqlashning qanday 
usullarini bilasiz? 
5. Bug‘lanish kartasidan qanday foydalaniladi? 
6. Daryo havzasidan bo‘ladigan yillik bug‘lanish miqdorini 
aniqlashning qanday usullarini bilasiz? 
7. Daryo havzasidan bo‘ladigan oylik bug‘lanish miqdorini 
aniqlashda qanday usullar qo‘llaniladi? 

---

55