Microsoft Word O'quv qo'llanma

“pedagogik bilim sohasi bo‘lib, u sinergetika 
qonuniyatlariga asoslanishini, ya’ni pedagogik o‘zini–o‘zi tashkil etishning va 
o‘zini–o‘zi rivojlantirishning qonun va qonuniyatlari deb, ya’ni ta’limiy-tarbiyaviy 
sistemalar”
deb atash taklifini kiritamiz. 
Pedagogik manbalarda sinergetikaga murakkab sistemalarning tartibsiz 
holatidan tartibli holatiga o‘tish jarayonlarini hamda bu sistema elementlari 
o‘rtasidagi bog‘lanishlarni (aloqalarni) ochib berishni tadqiq etuvchi fan sifatida 
ta’rif berilgan. Shunday qilib, sinergetika pedagogika uchun metodologik 

---

278
tamoyillardan biri sifatida kirib bormoqda, modomiki pedagogik jarayonda maqsadga 
yo‘naltirish doirasidagi yangi bilim sohasida o‘rganilayotgan o‘zaro 
munosabatlarning ayni ta’sirlari kuzatilmoqda. 
“Sinergiya – dunyoni anglash konsepsiyasi bo‘lib, uning asosida nochiziqli, 
o‘zini-o‘zi tashkil etish jarayonlari to‘g‘risidagi bilim sohalari yotadi. Bu konsepsiya 
nuqtai nazaridan olamdagi pedagogik jarayonning ochiq makrosistemadan iboratligi, 
unda ta’limiy-tarbiyaviy nazariyalar, yo‘nalishlar erkin ko‘chib yurishi. Muayan 
sotsial muhitda pedagogik g‘oya, yo‘nalishlarning mumkin bo‘lgan variantlari 
amalga oshiriladi.”
Zamonaviy pedagogik adabiyotlarda 
sinergizm
 
ga berilgan ta’riflarni uchratish 
mumkin. Masalan, I.V.Robert pedagogik ta’sirlar sinergizmi deganda “uning omillari 
va ta’sirlaridan iborat bo‘lgan birgalikdagi (kombinatsiya) ta’sirlari natijasi bo‘lib, 
unda yig‘indi effekt har biri alohida ko‘rsatgan ta’sirdan ustun kelishini anglatadi. Bu 
fenomenning natijasi bo‘lib, o‘quvchi-talabalarga ko‘rsatilayotgan uzoq muddatga 
xos (inglizcha 
long
 
so‘zidan olingan bo‘lib, - uzoq vaqt, uzoq muddat) pedagogik 
ta’sir” tushuniladi. Bu pedagoglarda sinergetika muammolariga shubhasiz qiziqish 
uyg‘otishi tabiiydir. 
Bizning fikrimizcha, sinergetikaning fundamental holatlari, pedagogika fani 
uchun yangi imkoniyatlar ochib beradi, chunki, aynan o‘zini–o‘zi tashkil etish 
jarayoni, o‘quvchi-talaba shaxslarining, pedagogik jamoaning, qolaversa butun bir 
pedagogik sistemaning rivojlanish mexanizmlarini ochib berishga imkon beradi 
Respublikamizning pedagogik kadrlar tayyorlovchi oliy ta’lim muassasalarida 
olib borilgan pedagogik kuzatuvlar bu mavzuning yangi bo‘lishiga qaramasdan 
o‘zining ijobiy natijaga erishganligidan guvohlik beradi. 
Shunday qilib, pedagogik sistema sinergetik bo‘lishi uchun, ya’ni, o‘zini-o‘zi 
tashkil etishga moyil bo‘lishi uchun, u murakkab, ochiq, nochiziqli, tasodiflik 
(stoxastik) , energiya, modda, axborotlar qabul etish va uzatish manbalariga ega 
bo‘lishi, beqaror holatga erishishi zarurligi kabi qator talablarga javob berishi kerak 
bo‘ladi.

---

279
Quyidagi jadvalda ta’lim sistemasiga ananaviy va sinergetik yondashuvlarni 
keltirdik.