"informatika va axborot texnologiyalari"

20 

---

Tarmoq adapterining vazifasi
– kompyuterni tarmoq bilan ulash, 
shuningdek qabul qilingan qoidalarga rioya qilgan holda kompyuter bilan 
aloqa kanali o‗rtasida axborot almashinuvini ta‘minlashdir. Tarmoq 
adapterlari turli adabiyotlarda kontrollyor, karta, plata, interfeyslar, NIC – 
Network Interface Card nomlari bilan ham nomlanadi. Tarmoq 
adapterlarining hamma vazifalari ikki turga bo‗linadi: magistral va tarmoq. 
Magistral vazifalariga adapter bilan kompyuterning sistema shinasi 
o‗rtasidagi almashinuvini amalga oshirish kiradi. Tarmoq vazifalari esa, 
adapterlarni tarmoq bilan muloqotini ta‘minlashdir.
21 

---

Transiverlar yoki uzatish va qabul qilish qurilmalari 
adapter bilan tarmoq kabeli 
o‗rtasidagi axborotni uzatish uchun xizmat qiladilar (yoki tarmoqning ikki qismlari 
o‗rtasidagi axborot uzatishni amalga oshiradi). Repiterlar yoki qaytaruvchi qurilmasi 
transverga nisbatan ancha oddiy vazifani bajaradi. U faqat susaygan singalni qayta tiklab 
dastlabki, ya‘ni ularni uzatilgan vaqtidagi ko‗rinishga keltiradi. Ko‗priklar – eng sodda 
qurilma bo‗lib, ular yordamida turli axborot almashish standartli tarmoqlarni 
birlashtirishda, masalan, Ethernet va Arcnet yoki bir tarmoqning bir necha qismlarini 
birlashtirishda foydalaniladi. Yo‗naltirgichlar – har bir paket uchun qulay uzatish yo‗lini 
tanlashdir. Buning uchun u tarmoqning eng ko‗p yuklangan qismlarini va buzilgan 
bo‗laklarini aylanib o‗tishi zarur. Shlyuzlar –bayonnomalari katta farq qiluvchi, butunlay 
bir – biridan farq qiluvchi tarmoqlarni birlashtirishga ishlatiladigan, (masalan, lokal 
tarmoqlarni katta kompyuterlar bilan yoki global tarmoq bilan ulashga) qurilmadir. 
Tarmoqdagi kompyuterlar o‗zaro aloqada bo‗lishi va ma‘lumot almashishi uchun maxsus 
vosita - tarmoq bayonnomasi ishlab chiqilgan. Tarmoq bayonnomasi kompyuterlar 
o‗zaro bog‗lanish va aloqada bo‗lish tartib qoidasini belgilab, o‗zaro ma‘lumot 
almashishi kerak bo‗lgan kompyuterlar bir xil tarmoq bayonnomadan foydalanishi 
lozim. Tarmoq bayonnomaning NetBEUI, IPX/SPX, TCP/IP, POP3, SMTP kabi asosiy 
turlari mavjud. 
22 

---

• ushbu protokolni ishlab chiqaruvchisi IBM 
hisoblanadi. Protokol kichik lokal tarmoqlar 
uchun 
mo'ljallangan, 
u 
marshrutlashdan 
mahrum, uni IBM va Microsoft operatsion 
tizimlari qo'llab-quvvatlaydi.