O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

2.5-rasm 
 
 
To’la qaytish. 
Tushish burchagi o’zining chegaraviy qiymatiga 
yaqinlashgan sari sinuvchi nurning intensivligi kamayib, qaytuvchi nurning 
intensivligi ortib boradi (2.5-
a
, 
d
rasmlar). 
i
1
= 
i
cheg. 
da esa sinuvchi nurning 
intensivligi tenglashadi (2.5-d rasm). Demak, 
tushish burchagining
i
cheg.
dan 
2

 gacha bo’lgan oraliqdagi qiymatlarida yorug’lik nuri sinmay to’laligicha 
qaytadi va bunda tushuvchi va qaytuvchi nurlarning intensivliklari teng 
bo’ladi.
Bu hodisaga 
to’la qaytish 
deyiladi (2.6-rasm). 

---

24 
 
2.6-rasm. “To’la ichki qaytish” animatsiyasidan fragment 
2.4. Linzalar
Linza deb, 
ikkita sferik sirt bilan chegaralangan shaffof jismga 
aytiladi. Linzalar odatda shisha, kvars, plastmassa va shunga o’xshash 
materiallardan yasalgan bo’ladi. Tashqi ko’rinishiga qarab linzalar: ikki 
yoqlama qavariq (2.7-a rasm); yassi qavariq (2.7-b rasm); ikki yoqlama botiq 
(2.7-d rasm); yassi-botiq (2.7-e rasm); qavariq botim (2.7-
f
rasm); botiq – 
qavariq (2.7-
g 
rasm) linzalarga bo’linadi. Optik xususiyatlariga qarab ularni 
yig’uvchi va sochuvchi 
linzalarga ajratiladi. 
Yupqa linza va uning bosh optik o’qi.
Agar linzaning qalinligi, ya’ni 
chegaralab turgan sirtlar orasidagi masofa shu sirtlarning radiusidan juda 
kichik bo’lsa, bunday linza 
yupqa linza 
deyiladi. 
2.7-rasm.
2.8-rasm 
 
Linza sirtlarining egrilik markazidan o’tuvchi to’g’ri chiziq 
linzaning 
bosh optik o’qi
deyiladi (2.8-rasm). Har bir linza uchun 
linzaning optik 
markazi 
deb ataluvchi shunday O nuqta muvjudki, undan o’tadigan nur 

---

25 
sinmaydi. Ikki yoqlama qavariq va ikki yoqlama botiq linzalar uchun bu 
nuqta linzaning geometrik markazi bilan mos keladi.