Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

Maxsus iqtisodiy geografik o’quv ekskursiyalari.
Iqtisodiy va ijtimoiy 
geografiya kurslarida maxsus o’quv ekskursiyalari ko’proq o’tkaziladi. 

---

192 
Maxsus iqtisodiy geografik o’quv ekskursiyalarida xo’jalikni ayrim 
tarmoqlari aloxida chuqur va xar tomonlama o’rganiladi. Masalan, joyning miniral 
resurslari; suv resurslari; ishlab chiqarish korxonalari va h.k 
Mazkur o’quv ekskursiyalari davomida o’quvchilarda sanoat va qishloq 
xo’jaligi xaqida chuqur bilim va ko’nikmalar shakilantiriladi. 
Sanoat korxonalarini quyidagi tortibda o’rganish mumkin: 
1. Korxonaning barpo etilish vaqti, sabablari, rivojlanishning asosiy 
bosqichlari. 
2 Korxonaning iqtisodiy geografik o’rni; tabiiy obyektlarga nisbatan 
joylashishi (joy relyefi, suv xavzalari, o’rmonlar, foydali qazilma konlari va h.k); 
transport yo’llariga, boshqa aholi manzilgoxlariga va yirik xo’jalik obyektlariga 
nisbatan joylashishi. 
3. Korxonani qaysi vazirlikka bo’yso’nishi: tuzilishi; texnologik jarayonini 
o’ziga xos xususiyati; texnologik jihatdan qurollanganligi va avtomatlashtirish 
darajasi; korxonani ishlab chiqarish aloqalari; fan texnika yutuqlarini qo’llanilishi. 
4.Korxonani ixtisoslashuvi va uni asoslash; mahsulot turlari; foydalanilgan 
xom-ashyo, yoqilg’i va materiallar turlari va ularni tejash; elektro texnika 
ta’minoti; chiqindilardan foydalanish. 
5.Korxonadagi ishchilar soni va ularni mehnat kategoriyalari, kasblar va 
malakalar bo’yicha tarkibi; ishchilarni ma’lumotlik darajasi; mehnat va hayot 
sharoiti va ularni yaxshilash choralari. 
6.Mehnat unumdorligi o’sishi; mahsulot sifatini oshirish va tannarxni 
pasaytirish. 
7.Korxonani rivojlantirish yilliklari. 
Qishloq xo’jalik korxonalari quyidagi tartibda qrganiladi: 
1. Qishloq xo’jalik korxonasining (fermer xo’jaligi) vujudga kelish vaqti va 
sabablari. Tabiiy sharoitning o’ziga xos xususiyatlari. Tabiiy va iqtisodiy 
obyektlarga nisbatan geografik joylashishi; suv ayirg’ichda, vodiyda, botiqda, 
terassada, yoyilmada joylashishi; yo’llarga (asosiy, ikkinchi darajli, temir yo’llar 
va h.k.) va axoli punktilariga nisbatan joylanishi. 
2. Qishloq xo’jaligi korxonasining o’lchamlari: ekin maydoni, axolisi va 
uning zichligi (1m
2
ga) 
3. Fermer xo’jaligining yer fondi, ularning o’lchamlari va turlari. 
Foydalanilayotgan yerlar; yaxshilangan yerlar (sug’orilish, qurilish, sho’r 
yuvish, jarlarni tekislash). 
4. Fermer xo’jaligining ixtisoslashuvi (don, sabzavot, texnika ekinlari, 
bog’dorchilik, uzumchilik). 
5. CHorvachilikka ixtisoslashgan fermer xo’jaligi: ixtisoslashuvi 
(qoramolchilik, qo’ychilik, echkichilik, yilqichilik, parrandachilik va h.k). yem-
xashak ta’migoti.