1-mashg’ulot Ishlab chiqarish xarajatlari to’g’risida tushuncha

2.
 
Mahsulot tannarxi va uni hisoblash usullari. 
Mahsulot tannarxi bir turdagi mahsulotni bevosita va bilvosita ishlab chiqarish 
harajatlarini shu mahsulot miqdoriga bo’lish orqali topiladi: 
MT = MX+IX+ST+A+BIX / M 
Bu erda: 
MT - mahsulot tannarxi, so’m / dona, so’m / kg va boshqa; 
MX - ishlab chiqarishning moddiy harajatlari, so’m; 
IX - ishlab chiqarish xususiyatidagi mehnatga haq to’lash 
harajatlari, so’m; 
ST - ishlab chiqarishga tegishli bo’lgan ijtimoiy sug’urta 
to’lovlari, so’m; 
A - asosiy vositalar amortizatsiyasi, so’m; 

---

BIX - boshqa ishlab chiqarish harajatlari, so’m; 
M - mahsulot miqdori, tsentner, dona, kg, tonna va hakazo. 
Korxonada rejadagi (biznes-rejada belgilangan) va haqiqiy (hisobot bo’yicha 
haqiqatda erishilgan) tannarx hisoblab borilishi mumkin. Bu rejalashtirilgan ishlab 
chiqarish harajatlarini haqiqatda erishilgan daraja bilan solishtirish, ortiqcha 
moddiy va mehnat resurslari sarflariga yo’l qo’yilgan yoki tejamga erishilganini 
aniqlash va kelgusida tegishli xulosalar chiqarishga imkon beradi. 
Rejadagi tannarx korxonaning mavjud texnik, texnologik va kadrlar salohiyati 
doirasida mahsulot ishlab chiqarishga sarflanishi mumkin bo’lgan harajatlarning 
kutilayotgan maksimal darajasini aks ettiradi. Rejadagi tannarx moddiy resurslarni 
sarflash me’yorlari asosida xisoblanadi. 
Haqiqiy tannarx korxonaning mahsulot ishlab chiqarish jarayonini xaqiqatda 
sarflangan bevosita ishlab chiqarish hg’arajatlarini tashkil topadi. Haqiqiy tannarx 
rejadagi tannarxdan farq qilishi mumkin. Agar u rejadagi tannarxdan yuqori bo’lsa, 
ishlab chiqarish samardorligining pasayishidan past bo’lsa, kapital, mehnat va 
moddiy resurslardan oqilona foydalanish natijalarini aks ettiradi. Mahsulot 
tannarxini hisoblashda faqat shu mahsulotni ishlab chiqarish bilan bog’liq 
harajatlar hisobga olinadi. Mahsulotni sotish va ishlab chiqarishni boshqarish bilan 
bog’liq umumkorxona harajatlari mahsulot tannarxiga kiritilmay davr 
harajatlariga_hisobiga kiritiladi. 
Mahsulot tannarxini aniqlashda hisoblash ob’ektlarini bilish muximdir. Unga 
qilingan harajatlarni alohida hisobga olish mumkin bo’lmaganligidan, umumiy 
ishlab chiqraish harajatlarini hisoblash ob’ektlari bo’yicha to’g’ri taqsimlash 
muximdir. 
Mahsulot tannarxiga kiritiladigan ishalb iqarish harajatlari harajat