Исмаилов ж rtf

2. KO’KALAMZOR MAYDONLARNING O’RNI VA AHAMIYaTI. 
Yashil daraxtzorlar shaharlar va aholi punktlarida mikroiqlimni shakllanishiga 
ta’sir ko’rsatadi. Mehnat qilish va dam olish qulay bo’lishi uchun havoning harorati 
14-30
0
S atrofida janubiy rayonlarda, va 12-26
0
S o’rtacha iqlimli rayonlarda, 
shamolning tezligi 0,5-3 m/s, xavoninng nisbiy namligi 30-70%. Noqulay 
sharoitlarga qo’yidagilar xarakterlidir: janubiy rayonlarda xavoning harorati 30
0
S 
dan yuqori, o’rtacha iqlimli rayonlarda 26
0
S dan yuqori yoki shamolning tezligi 1,5 
m/s da 30-35
0
S, va m/s da 25
0
, 3,5 m/s da 15
0
S, shamolning tezligi 0,5 m/sdan past 
va yuqori haroratlarda 3m/s dan yu qori va manfiy haroratlarda 5 m/s dan yu qori, 
nisbiy namlik 30% dan past va 70% dan yu qori. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

19
O’zbekistonning shaharlaridagi asfalt, temir-beton, gisht, granit, mramor, 
temir tunuka, shifer va bosh qalar mikroiqlimning shakllanishida yetakchi rolni 
bajaradi. Yozning issiq kunlarida ustki qismi ochiq bo’lgan tuproqning, qumning, 
asfaltning, betonning, tomlar, devorlarning janubiy tomonlari havoning harorati 35-
40
0
S bo’lganda 70-80
0
S gacha isib ketadi (Kuzmichev, Pechenisin, 1979). 
Kunduz kuni tuproqning ustki qismi isib ketib quyosh botganda xam o’zidan 
issiqliq chiqarib turadi. Yashil daraxtzorlarning radiasiya haroratini pasaytirishdagi 
axamiyati kattadir. 
Daraxtlarning barglari o’ziga xos issiqliq xususiyatiga ega. Ular har hil 
turlarda xar hil darajada issiqlikni qaytarish o’ziga qabul qilishga qodirdir. Yosh 
eman daraxtzori quyosh radiasiyasining 96,8% ni ushlab qoladi, qaragayzor - 96, 
qora qaragay, terak, eman turlaridan iborat bo’lgan aralash o’rmon 97-98%. 
Daraxtlarning haroratdan himoya qilish funksiyasi bundan yaqqol ko’rinib turibdi. 
O’zbekistonda havo yoz faslida chang ko’pligi bilan farq qiladi. Yashil 
daraxtzorlar shahar ko’chalaridagi havoni almashtirib, harakat qilishiga yordam 
beradi, ularni tozalaydi. To’liq, o’ rmonzor havoni changdan to’liq tozalaydi, zararli 
mikroorganizmlarning sonini 40-45% ga kamaytiradi. 
Shovqinga qarshi kurashda qalin joylashgan baland daraxtlar katta yordam 
beradi. Bargli daraxtlar shovqinning 25% o’ziga singdirib, 75%ni qaytaradi. 
Daraxtlarning 10m dan kam bo’lmasligi kerak va ular xar hil turlardan tuzilishi 
kerak. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

20