Al-хоrazmiy nоmidagi urganch davlat universiteti “pеdagоgika va psiхоlоgiya” kafedrasi o`qituvchisi


Ilgor  pedagogik  texnologiyalarni  ta‟lim  –  tarbiya  jarayoniga  tadbik  qilish



Download 1,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/14
Sana29.12.2021
Hajmi1,09 Mb.
#74412
TuriReferat
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
pedagog faoliyatida pedagogik muloqotning orni

 

Ilgor  pedagogik  texnologiyalarni  ta‟lim  –  tarbiya  jarayoniga  tadbik  qilish 

mahorat i.  

 

O‟quv  tarbiyaviy  jarayonni  ilgor  pedagogik  texnologiyalar  bilan  ta‟minlash 



«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» amalga oshirish shartlaridan biridir. 

O‟quv  jarayonini  rivojlantirish,  o‟quv  –  dars  maqsadi  va  mazmuniga  mos 

keladigan metodlar, vositalar va didaktik materiallarni tanlash pedagogik texnologiyani 

ta‟lim  jarayoniga  tadbik  qilishdir.  O‟quv  tarbiyaviy  jarayonni  ilgor  pedagogtk 




texnologiyalar  bilan  ia‟minlash  o‟qituvchidan  ijodiy  faoliyatni  hamda  soxa  bilimlarini 

talab etadi. 

Zamonaviy  o‟qituvchi  faoliyati  o‟quv  materiallarini  uzatuvchi  oddiy  metodist 

sifatida emas, balki «O‟qituvchi - texnolog» nuktai nazaridan baholanadi. Texnologiya 

–  bu  shaxsni  o‟qitish,  tarbiyalash  va  rivojlantirish  konunlarini  uziga  jo  kilgan  va 

yakuniy natijani ta‟minlaydigan pedagogik faoliyatdir. 

Psixologik  –  pedagogik  adabiyotlarda  pedagogik  faoliyat  turlari  (ta‟lim  beruvchi, 

tarbiyalovchi, 

rivojlantiruvchi, 

safarbarlik, 

tadkikotchilik, 

tashkilotchilik, 

kommunikatsiya va boshqalar) olimlar tamonidan tadkik qilingan. 

SHu bilan birgalikda pedagogik faoliyat muntazam uzgaruvchan, yangilanuvchan, 

rivojlanuvchanligi bilan ajralib turadi, unga ijtimoiy buyurtma uzluksiz ta‟sir kursatadi. 

Ta‟limni texnologiyalashtirish tarixiy jarayon ekanligini, zamonaviyligi esa ilmiy – 

texnik  tarakkiyoti  bilan  belgilanishini  e‟tiborga  olib  pedagogik  texnologiyaning  uziga 

xos  vazifa,  tamoyillaridan  biri  bu  respublikamizda  faoliyat  kursatayotgan  ijodkor 

o‟qituvchilar  ish  uslublarini  muntazam  o‟ganib  borish  va  ular  tomonidan  yaratilgan 

metodlarni yangi pedagogik texnologiya darajasiga kutarish, amalga oshirishdar. 

O‟qituvchining ta‟lim – tarbiya vazifalarini davlvt ta‟lim standartlari talablariga va 

pedagogik  shartlarga  mos  ravishda  tashkil  etishi  uning  mahorat  ini  aniqlashda  asosiy 

mezon hisoblanadi (nazarda tutiladi). 

Ijodkor  o‟qituvchi  uchun  asosiy  kasbiy  –  me‟yoriy  kursatkich  esa,  bu  birinchi 

navbatda pedagogik jarayonda uz urnini bunyodkor sifatida his etish va anglab yetishi, 

pedagogik vakillikdagi uz urnini baholay olishidir. 

Tub isloxatlarning bosh har akatlantiruvchi kuchi yangi pedagogik texnologiyalarni 

amaliyotga tadbik etishdan iborat ekan, o‟qituvchi yangi ta‟lim tizimi, mazmuni, o‟quv 

rejasi, o‟quv dasturlari darsliklar asosida o‟quv jarayonini loyixalashtirishga uz mahorat 

ini namoyon kilgan holda yangicha yondashishi, uni yangicha tashkil etishi lozim. 

Ta‟lim  mazmunini  va  uning  tarkibini  kengaytirish,  chuqurlashtirish, 

takomillashtirish, xususan, ta‟lim mazmuniga nafaqat  bilim, kunikma va malaka, balki 

umuminsoniy  madaniyatni  tashkil  etuvchi  ijodiy  faoliyat  tajribasi,  tevarak  –  atrofga 

munasabatlarni  ham  kiritish  g‟oyasi  shu  trtibga  kundalang  qilib  kuyilganligini  ham 

e‟tiborga olishi zarur. 

SHuningdek,  ta‟lim  mazmuni,  uning  kampanentlari,  tarkibi,  vazifalari,  dalillar 

bilan  qonuniyatlar,  yakkollik  va  mavxumlik,  bilimlar  bilan  haqiqatni  mustaqil  bilish 

metodlari o‟rtasidagi makbul keladigan munosabatlarni aniqlash lozim. 

Dars  jarayonida,  ta‟lim  –  tarbiyada  o‟quvchi    asosiy  har  akatlantiruvchi  kuch, 

ta‟lim  jarayonining  sub‟ekti  bo‟lishi  kerak,  ya‟ni  ukish,  o‟ganish,  mutolaa  qilish 

o‟quvchi  zimmasiga utishi kerak. 

O‟qituvchining  vazifasi  esa  o‟qitishdan  ukishni  o‟rgatishga,  bilim  berishdan 

o‟quvchi  larning  bilimlarni  mustaqil  egallashlariga  kumaklashishdan  iborat  bo‟lishi 

kerak. 


Ta‟lim  jarayoniga  yangicha  yondashib,  ijodkorlik,  bunyodkorlik  tadbik  etilsagina 

ta‟lim  samarasi  yangi  boskichga  kutariladi,  ya‟ni  bolaning  talabi,  moyilligi,  istak  – 

xaxishi,  uning  imkoniyatlari  darajasida  kondiriladi;  o‟quvchi  ning  o‟quv  mehnatiga 

ma‟suliyati,  javobgarligi  oshadi;  bilimlarni  egallash  malakalari  shakllanadi;  unda  uz 




bilimini  uzi  boyitishga  ishonch  paydo  bo‟ladi;  shaxsning  jamiyatda  uz  urnini  tezrok 

topib olishi uchun muxit yaratiladi. 

Buning  uchun  biz  o‟quvchi  ga  «Sen  buni  bilishing  kerak»  degan  majburlovchi 

da‟vatdan  «Menga  bu  zarur  va  men  buni  bilishga,  uni  hayotda  kullashga  kodirman» 

degan ichki ishonch va intilishni uygotishga utishimiz kerak. 

SHunday  ekan  didaktik  jarayonning  har    bir  boskichi  ilmiy  jixatdan  asoslangan 

o‟qitish metodlari va vositalarini tanlashni takozo etadi. 

Didaktik  jarayonni  har    bir  boskichiga  mos  keladigan  metodlar  3  gurux 

metodlardan tashkil topadi: 

Birinchi gurux ukish va mehnatga ragbatlantiruvchi va mativatsiyalovchi metodlar; 

Ikkinchi gurux o‟quv faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish metodlari; 

Uchinchi gurux o‟quv – bilish faoliyatini boshqarish metodlari. 

Demak,  didaktik  jarayon  samaradorligini  belgilovchi  omillardan  biri  o‟qitish 

metodlarini didaktik jarayon boskichlariga  mos holda to‟g‟ri tanlash va ularni okilona 

kullash printsipiga rioya qilish ekan. 

SHuningdek didaktik jarayonni tashkil etishda o‟qituvchi o‟quv – bilish faoliyatini 

tashkiliy  shakllantirish  ham  ta‟lim  mazmuniga  mos  holda  tanlab  olishi  kekrak. 

O‟qitishning tashkiliy shakli deganda – talabalarni o‟qitish jarayonida yaratilgan shart – 

sharoitlar yigindisi tushuniladi.  

Bunda  o‟qituvchi  didaktik  jarayon  ishtirokchisi  kim?  –  u  qanday  boshqarilishi 

kerak? – qanday texnik vositalar kullaniladi va boshqalarga e‟tibor berishi zarur. 

Har    btr  dars  oldiga  ta‟lim  –  tarbiyaviy  va  rivojlantiruvchi  maqsadlar  kuyiladi. 

Darsni  tashkil  qilish  shakli  o‟quvchi  larning  o‟zaro  alokalariga  bog‟liq  bo‟lib,  u 

maqsadlarga, o‟quv materiali hususiyatlariga, ta‟lim metodlari va o‟quv imkonichtlariga 

bog‟liq.  O‟quv  jarayoniga  yangicha  karashning  tub  moxiyati  shundan  iboratki, 

o‟qitishda  ichki  mativatsiyadan  (diqqatni  tortish,  ichki  tuygu,  istak,  zaruratni 

shakllantirish) kelib chiqish kerak. O‟quv jarayonida asosiy har akailantiruvchi kuch  – 

o‟quvchi  uchun ham, o‟qituvchi uchun ham ichki mativatsiya bo‟lishi kerak. O‟quvchi 

larda  bilim  olishga  intilish  va  bilim  olishga  extiyoj  bo‟lishi,  ukish  maqsadlarini  ichki 

zaruratga aylanishi kekrak. 

O‟quvchi  larda  tashabbuskorlik  va  mustaqillikni,  bilimlarni  puxta  va  chuqur 

uzlashtirishni,  zarur  ma‟laka  va  kunikmalarni,  kuzatuvchanlikni,  boglanishli  nutqni, 

xotira  va  ijodiy  tasavvurni  tarbiyalashga  imkon  beruvchi  didaktik  printsep  bu  – 

ta‟limdagi faollikdir. 

Jaxon  pedagogik  leksikoni  qator  idan  allaqachonlar  «innovatsiya»  tushunchasi 

keng urin olgan. Bu tushuncha «yangilik», «islox» degan ma‟noni anglatadi. 

Keng  ma‟noda  kraganda  ta‟lim  tizimidagi  har    qanday  uzgarish  –  bu  pedagogik 

innovatsiyadir. 

Ta‟lim  tizimidagi  har    qanday  yangiliklarga  texnologiya  deb  atalishi  boisi  ham 

shunda 


Xozirgi  davrga  kelib  pedagogik  yangiliklar,  ularni  baholash  va  pedagogik  jamoa 

tamonidan  uzlashtirish,  nixoyat  uni  amaliyotda  kullash  haqidagi  ta‟limot  sifatida 

karaladi. Bu ta‟limot uch yo‟nalishni uz ichiga oladi: 



Birinchisi, pedagogik neologiya (yunoncha «neo» - «yangi» va «logos» - «ta‟lim», 

yangilik  haqidagi  ta‟limot)  deyilib,  bunda  pedagogika  soxasidagi  har    qanday 

yangiliklar o‟ganiladi, umumlashtiriladi. 

Ikkinchisi,  pedagogik  aksiologiya  (yunoncha  «aksioma»  -  «isbotlanmaydigan 

ta‟limot» ma‟nosini anglatadi) deb nomlanib, bunda pedagogik yangiliklar ichidan eng 

samaradorlilari tanlab olinadi. 

Uchinchisi, pedagogik praksologiya (yunoncha «praks» - «har akat» va «logos» - 

«ta‟lim»,  ya‟ni  amaliyotda  kullash  haqidagi  ta‟limot  ma‟nosini  anglatadi)  deyiladi, 

bunda  tanlab  olingan  pedagogik  yangiliklarni  amaliyotda  kullash,  muayyan  samaraga 

erishish masalalari tushuniladi. 

Har    qanday  pedagogik  yangilik  zamirida  biron  –  bir  g‟oya  yotadi.  Bu  g‟oya 

asosida esa o‟qituvchining bolalar bilan o‟zaro har akati yotadi, ya‟ni sinfda psixologik 

birlik,  vaziyatni  yaratish,  har    bir  o‟quvchi    uz  shaxsini  uzi  namoyyon  etishini 

ta‟minlash;  har    bir  metodik  yondashuv  uchun  uziga  xos  muloqot  yulini  tanlash; 

o‟quvchi lar tashabbusini zimdan boshqarib borish va boshqalar. 

Bunda  o‟qituvchi  har    bir  o‟quvchi    qalbiga  kirib  borish  uchun  uzining  didaktik 

usullari, tashkiliy shakllari orqali yul topadi. 

O‟quvchi    shaxsini  ruyobga  chiqaruvchi,  uning  kimligini,  nimaga  kodirligini 

tasdiklovchi didaktik o‟yinlarga keng urin berilgan. 

Pedagogik  texnologiya  o‟quvchilar  kay  tarzda,  qanday  usullar  bilan  o‟qitilsa,  natija 

samarali  bo‟ladi.  Demak,  pedagogik  texnologiya  doimo  ta‟lim  maqsadini  aniq 

o‟rgatishdan boshlab to uning natijalarini baholashgacha bo‟lgan boskichlarni har  biri 

uchun pedagogdan ijodiy faoliyat va pedagogik mahorat ni talab etadi. 

Har bir ishning o‟ziga xos, ma‟lum qonun-qoidalari bo‟lganidek, bola tarbiyasining 

ham o‟ziga xos bir qator muhim qonun-qoidalari borki, ularga amal qilish tarbiya 

ishining samarali bo‟lishini ta‟minlaydi, chunonchi: 



tarbiyaning bir maqsadga qaratilganligi; 

- tarbiyaning hayot, mehnat bilan, O‟zbekistonimizning mustaqilligi, gullab-

yashnashi yo‟lida qilinayotgan fidoyi ishlar bilan bog‟lanish; 

- shaxsni jamoada, jamoa orqali tarbiyalash; 

- tarbiyada bola shaxsini hurmat qilish va unga talabchanlik; 

- tarbiyaviy ishlarning izchilligi, muntazamligi hamda birligi; 

- tarbiyada o‟quvchilarning yoshi o‟ziga xos xususiyatlarini hisobga olish. 

Tarbiya  -  bu  insonni  ijtimoiy  tajribalar  bilan,  uning  barcha  shakllarida  - 

bilim,  his  -  hayajon,  estetika,  odob  -  axloq  qoidalari  bilan  tanishtirish  va 

individning ichki o‟ziga hos jihatlarini, imkoniyatlari va layoqatlarini rivojlantirish 

bo‟yicha faoliyat hisoblanadi.  

O‟zbekiston  Respublikasining  «Ta‟liim  to‟g‟risida»gi  Konuni  va  «Kadrlar 

tayyorlash milliy Dasturi» ta‟lim tizimini tubdan isloh qilish uni rivojlantirishning 

strategik  yo‟nalishlarini  belgilab  bergan.  Hujjatda  shaxs-kadrlar  tayyorlash 

tizimining  asosiy  sub‟ekti  va  ob‟ekti  sifatida  qaraladi,  demak,  Respublikada 

amalga oshiralayotgan o‟zgarishlarning asosiy maqsadi va harakatlantiruvchi kuchi 

-  inson  shaxsining  rivojlanishi  hisoblanadi.  Savol  tug‟iladi:  Inson  qachon 

barkamol,  komil  inson  bo‟ladi  ?  Qachonki,  u  jismonan  sog‟lom,  vijdonan  pok, 

ma‟naviyati  yuksak  bo‟lsa.  Bunda  o‟sib  kelayotgan  yosh  avlodga  beriladigan 



ta‟lim-tarbiyaning  o‟rni  beqiyosdir.  SHu  o‟rinda  Prezidentimiz  I.A.Karimovning 

ushbu fikri o‟rinlidir: «Ma‟naviyatni shakllantirishga bevosita ta‟sir qiladigan 




Download 1,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish