Rejasi sinfcha (ajdodcha) temir daraxt kabilar. Temirdaraxtnomolar qabilasi

---

 
 
REJASI
 
 
1. 
SINFCHA (AJDODCHA) TEMIR DARAXT kabilar. 
TEMIRDARAXTNOMOLAR QABILASI.
2. 
CHINORDOSHLAR OILASI
3. 
KAZUARIVDOSHLAR QABILASI, KAZUARIVDOSHLAR 
OILASI.
4. 
QORAQAYINNOMALAR QABILASI. QAYINDOSHLAR 
OILASI. YONGOKNAMOLAR QABILASI

---

SINFCHA (AJDODCHA) TEMIRDARAXTKABILAR –
HAMEMELIDIDAE
Ikki urug'pallalilar ichidagi eng yirik sinfchalardan xisoblanib, 16 ta qabila 
va 22 oilani, 71 ta turkum, 1500 to'rni o'z ichiga oladi. Bu sinfcha 
filogenetik jihatdan eng kadimiy magnoliyakabilarga yaqin turadi. qabila 
vakillari daraxtlardan iborat. Evolyusiya jarayonida ular soddalashib, 
shamol orqali changlanadigan bo'lgan. 
TEMIRDARAXTNAMOLAR HAMAMELIDALES QABILASI
Bu qabilaga temirdaraxtdoshlar (hamammeliddoshlar) oilasi kiradi. 

---

TEMIRDARAXTDOSHLAR HAMAMELIDACEAE OILASI
Bu oila 26 turkumga mansub 100-130 to'rni o'z ichiga oladi. 
Chinordoshlarga yaqin turuvchi bu oilaning vakillari Amerika, Janubiy 
Afrika Madagaskar oroli, Janubiy-Sharkiy Osiyo va Avstraliyada tarqalgan. 
Oila 5 ta oilachaga bo'linadi. O'zbyokistonda bitta temir daraxt (Parrotia 
persica) nomli tur manzarali daraxt sifatida ekiladi. 
CHINORDOSHLAR PLATANACEAE OILASI.
Bu oilaga bitta turkum, 10 ta tur kirib Shimoiy Amerika, Kanada, Meksika, 
O'rta Yer dengizi buylari, Garbiy Ximolay, Xindi-Xitoy, Bolkon yarim 
oroli va Urta Osiyoda tarqalgan. Bizda bitta shark chinori (Platanus 
orientalis) o'sadi. Chinorning vatani Urta Osiyo xisoblanadi. Eng katta 
yoshdagi chinorlar Xindi-Xitoyda va Urta Osiyoda o'sadi. Chinor 

---

manzarali o'simlik sifatida ko'chalarda, boglarda o'ziga xos kurk berib 
turadi. Chinor serbarg o'simlik, bargida yon bargchalar bo'ladi. Kurtagidan 
dastlab barg chiqadi, keyin gulga kiradi. Gullari bir jinsli, changchi guli 
sargish boshchada, urug'chi guli kizil boshchadan xosil bo'ladi, Shamol 
vositasi bilan changlanadi, Changchilari 3-4, ba'zan 7 ta gacha bo'ladi. 
Urug'chi gullari 5-9 ta mevachi bargning qo'shilib o'sishidan xosil bo'lgan. 
Chinorlar 2000 yilcha umr ko'radi, hozir 500, 1000 yil yashagan chinorlar 
uchraydi. Turkiya (Istambul yaqini) da tanasining aylanasi 18 m keladigan 
chinorni uchratish mumkin. Surxandaryo viloyati Boysun tumaniga 
qarashli Sayrob kishlogidagi chinorning tanasi kavagida maktab tashqil 
etilib, unda bolalar ta'lim olishgan. Chinor ёg'ochi kimmatli kurilish 
materiali xisoblanadi, u mustaxkamligi jihatidan yongok ёg'ochidan 
kolishmaydi. Lyokin Shark chinori O'zbyokiston «Kizil kitobi» ga 
kiritilgan.