T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 391 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Har bir holatga ikkita elektron joylashishi mumkin bo‘lgani uchun, barcha sathlarni 
to‘ldirish uchun 6 - ta elektron kerak bo‘ladi. 
Umumiy holda orbital kvant sonli sath (2 +1) karra aynigan bo‘ladi va unda 2(2 +1) 
elektronlar joylashishi mumkin. 
Erkin atom kuchli maydonga kiritilsa, sathlarning ayniganligi yo‘qoladi va ular (2 +1) 
sathlarga ajraladi. Tashqi maydon energetik sathlarning potentsial chuqurlikda joylashishiga 
qarab, turlicha ta’sir etadi. Yadroga yaqinroq joylashgan elektronlarga maydon deyarli ta’sir 
etmaydi. Yadrodan uzoqroq joylashgan elektronlarga maydon kuchli ta’sir eta boshlaydi. 
Vodorod atomi uchta bosh kvant sonlariga tegishli energetik sathlarning joylashish 
chizmasi
 
3 – jadval.
E (n)-energetik 
holatlar 
Ayniganlik 
karrasi 
(2
+1) 
Elektronlarning 
soni 
Ajralgan energetik 
sathlar 
E (3,2) 3d 
E (3,1) 3p 
E (3,0) 3s 
E (2,1) 2p 
E (2,0) 2s 
E (1,0) 1s 
5 
3 
1 
3 
1 
1 
10 
6 
2 
6 
2 
2 
------------------ 2 
------------------ 1 
3d------------------0 
----------------- -1 
------------------ -2 
------------------ 1 
3p ------------------ 0 
------------------ -1
3s ------------------ 0 
------------------ 1 
2p ------------------ 0 
------------------ 1 
2s ------------------ 0 
1s ------------------ 0 
Kristallarda elektronlarning umumlashuvi 
Qattiq jismlarda atomlar orasidagi masofalar nihoyatda kichik va har bir atom 
qo‘shni atomlarning kuchli maydoni ta’sirida bo‘ladilar. Quyidagi ideallashgan misolda 
qo‘shni atomlarning kuchli maydonini energetik sathlarga ta’sirini ko‘rib chiqamiz. 
N
ta 
natriy atomini kristall panjara ko‘rinishida joylashtiramiz va boshlanishda ular orasidagi 
masofani atomlar maydoni bir – biri bilan ta’sir doirasida bo‘lmaydign tarzda tanlaymiz. Bu 
holda elektronlarning energetik holatlari xuddi alohida atomlar elektronlarining energetik 
holatiga o‘xshagan bo‘ladi. 14 - rasmda ikkita natriy atomining energetik chizmasi 
keltirilgan. Rasmda bu atomlarning har biri ponasimon potentsial chuqurlik sifatida va bu 






---