1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Экологик меъѐрлаштириш 
– 
бу атроф муҳитга антропоген таъсирнинг 
йўл қўйилиши мумкин бўлган чегарасини белгилашдир. Мазкур назарияни рус 
олими С.С.Шварц ишлаб чиқиб, қўллаш учун таклиф қилган. Экологик 
меъѐрлаштирилишнинг тўғри йўлга қўйилиши яшаш муҳитидаги табиий 
мувозанатни сақлаб қолиб, инсон учун ноқулай экологик вазият вужудга 
келишининг олдини олади. 
Маълумки, кишилик жамиятининг ривожланиши билан атроф муҳитга 
антропоген омилларининг таъсири кучайиб кетди. Айниқса кейинги 
йилларда бундай таъсир биосфера чегарасидан чиқиб, коинотгача етиб борди 
ва муҳитнинг экологик тозалигини сақлаш дунѐ миқѐсидаги глобал масалага 
айланди. Шунга кўра экология фани вазифаларининг доираси ҳам янада 
кенгайди. Буни экологиянинг бошқа фанлар билан боғлиқлигида ҳам кўрса 
бўлади. 

---

12
 
1.2. Экология ва унинг вазифалари
Ҳозирги кунда иқтисодиѐтнинг турли реал тармоқларида “Саноат 
экологияси”, “Кимѐ экологияси”, “Биокимѐвий экология”, “Қишлоқ хўжалик 
экологияси”, “Ҳарбий экология”, “Психо экология”, “Ижтимоий экология”, 
“Инсон экологияси”, “Қурилиш экологияси” каби йўналишлар ривожланмоқда. 
Экология гарчи биология фанидан келиб чиққан бўлсада, у нафақат 
биологик фанлар билан, балким жуда кўп нобиологик фанлар билан ҳам 
узвий боғлиқ. Бундай фанлар қаторига математика, физика, кимѐ, геодезия, 
архитектура, дизайн, назарий механика, бинолар ва иншоотлар қурилиши, 
қурилиш материаллари ва буюмлари, қурилиш индустриясининг технологик 
ускуналари ва бошқа фанлар билан узвий боғлиқ (1-расм). 
1-расм. Экологиянинг фанлар 
билан узвий боғлиқлиги
Буни 
қуйидаги бир
неча мисолларда кўриш мумкин: 
математика фани билан алоқаси

экологияни математик 
моделлаштириш асосида “йиртқич- 
ўлжа” ҳамда “паразит-хўжайин” 
муносабатларини ўрганиш; 

физика 
фани 
билан 
алоқаси 
қуѐш 
энергияси, 
электромагнит ва товуш тўлқинлари, 
радиоактив 
нурланиш, 
иссиқлик 
режими 
ва 
бошқаларнинг 
организмларга таъсирини ўрганиш; 

кимѐ фани билан алоқаси 
– органик ва минерал моддаларнинг 
табиатда айланишини ўрганиш ва ш.к.