Xalqaro iqtisodiy munosbatlar. Xalqaro savdo mavzuning qisqacha

chiqaradigan korxonalarni qo‘llab-quvvatlashni kuchaytirish, fermer 
xo‘jaliklari, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining eksport 
faoliyatidagi ishtirokini har tomonlama rag‘batlantirish ustuvor ahamiyat 
kasb etadi
»
1
. 
Eksport va importning harakatida ham multiplikatsiya samarasi mavjud 
bo‘lib, bu omilni hisobga olish o‘ta muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada taniqli 
iqtisodchi olimlardan J.Keyns, R.Kan, F.Maxlup, P.Samuelson va boshqalar tashqi 
savdo multiplikatori to‘g‘risidagi nazariy asoslarni yaratishda katta hissa 
qo‘shdilar.
Eksport multiplikatori
ham investitsiyalar multiplikatori singari iste’mol 
sohasidagi ichki jarayonlar bilan bog‘liq bo‘lib, iste’mol yoki jamg‘armaga so‘nggi 
qo‘shilgan moyillik ko‘rsatkichlari orqali aniqlanadi: 
MRC
MRS
M
x



1
1
1
, 
bu yerda: 
M
x
– eksport multiplikatori koeffitsiyenti; 
MRS – jamg‘armaga so‘nggi qo‘shilgan moyillik; 
MRC – iste’molga so‘nggi qo‘shilgan moyillik. 
Eksport hajmi oshishining yalpi milliy ishlab 
chiqarish hajmiga ta’sirini
quyidagi formula orqali 
aniqlash mumkin: 
Х
М
ЯИМ
р


, 
bu yerda: 
M
r
 
– multiplikator; 
∆X
 
– eksport hajmining o‘sishi. 
Biroq, xalqaro savdo faqat eksportdan iborat bo‘lmay, 
1
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2015 yilda ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlantirish yakunlari va 2016 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga 
bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi.
Eksport