Xalqaro iqtisodiy munosbatlar. Xalqaro savdo mavzuning qisqacha

2) import kvotalari. 
Import kvotalari yordamida ma’lum bir vaqt 
oralig‘ida import qilinishi mumkin bo‘lgan tovarlarning maksimal 
hajmi o‘rnatiladi; 
3) tarifsiz to‘siqlar. 
Tarifsiz to‘siqlar tarkibiga 
litsenziyalash tizi-mi, mahsulot sifatiga standartlar qo‘yish yoki 
Erkin savdo 
(fritrederlik) 
siyosati 
proteksionizm 
siyosatining 
aksi bo‘lib, 
tashqi savdoni 
erkinlashtirish
ga qaratilgan.
 
 
 
Erkin savdo 
yo‘lidagi 
to‘siqlar

---

Xalqaro iqtisodiy munosabatlar. Хalqaro savdo 
. 
561 
oddiy ma’muriy taqiqlashlar kiradi; 
4) eksportni ixtiyoriy cheklash. 
Eksportni ixtiyoriy cheklash savdo to‘siq-
larining nisbatan yangi shakli hisoblanadi. Bu holda chet el firmalari o‘zla-rining 
ma’lum mamlakatga eksportini ixtiyoriy ravishda cheklaydi. 
Savdoda Yuzaga Kelishi Mumkin Bo’lgan To’siqlar Va Subsidiyalar. 
Hukumatni erkin savdoga aralashuvini asosan to’rtta vositalari bor: 

aksiz soliqlari yoki bojlari deyiladi. Himoya tariflari ichki mahsulot ishlab 
chiqaruvchilarni tashqi raqobatdan himoya qiladi. Ular import qilingan tovarlar 
narxlarida ko’tarilishga sababchi bo’ladigan erkin savdoga to’sqinlik qiladi,
shu bilan ular ichki tovarlarga bo’lgan talabni o’zgartiradi. Import qilingan 
tufliga solingan aksiz soliq, misol uchun, ichki bozorda sotilayotgan tufli 
iste’molchilarini ko’proq jalb etadi; 

import kontingentlari import qilinishi mumkin bo’lgan ma’lum turdagi 
mahsulotlarni umumiy miqdori yoki sonidir. Kontingent to’lib bo’lgandan 
keyin o’sha mahsulotning keyingi importlari bo’gib 
qo’yiladi. 
Import 
kontingentlari sekin harakat qilayotgan xalqaro savdodagi tariflarga qaraganda 
samaraliroqdir. Tariff yordamida, mahsulot ko’p miqdorda import 
qilinishi 
mumkin bo’ladi; import kontingenti bilan, lekin, barcha importlar kontingentlar 
to’lgandan keyin birdagina ta’qiqlanadi; 

tarifsiz to’siqlar. Tarifsiz to’siqlarga malol keladigan litsenziyalashtirish shart-
sharoitlari, mahsulot sifatiga taa’luqli sababsiz me’yorlar, yoki shunchaki 
bojxona tekshiruvidagi byurokratik rasmiyatchiliklarni o’z ichiga oladi. Ba’zi 
mamlakatlar xorijiy tovarlarni importchilariga litsenziyalarni olish kerakligini 
talab qiladi va keyin bo’lsa, talab etilgan litsenziyalarni miqdorini cheklab 
qo’yadi. Garchi ko’p mamlakatlar potensial zararli hasharotlarni kirib kelishini 
oldini olish uchun import qilingan qishloq ho’jalik mahsulotlarini diqqat bilan 
nazoratdan o’tkazsada, ba’zi mamlakatlar importlarni olib kirmaslik uchun 
uzundan-uzoq nazorat ishlarini olib boradilar; 

eksport subsidiyalari eksport tovarlarini ichki bozorda ishlab chiqaruvchilar 
uchun hukumat to’lovlarini tashkil etadi. Ishlab chiqarish narxlarini qisqartirish 
orqali, subsidiyalar ishlab chiqaruvchilarga past narxlarda sotish imkoniyatini 
beradi va shunday qilib, dunyo bozorlarida ko’proq eksportlarni sotishga 
yordamlashadi. Ikkita misol keltiramiz: Ba’zi Yevropa hukumatlari savdo 
samalyotlarini ishlab chiqaruvchi Yevropa firmasini, samalyot sanoatlarini va 
Amerikaning 
Boeing 
kompaniyasi 
bilan 
raqobatlashuvchi Airbus 
kompaniyasini subsidiyalashtirgan. AQSh va boshqa mamlakatlar mahalliy 
fermerlarni ichki oziq-ovqat ta’minotini ko’tarish uchun moliyalashtiradi. 
Bunday moliyalashtirish oziq-ovqatning bozor narxini pasaytiradi va qishloq 
ho’jalik mahsulotlarining eksport narxlarini sun’iy ravishda pasaytiradi. 
Qisqacha aytganda, himoya qilinadigan tarmoqlar savdo to‘siqlarini 
kiritishdan oladigan foyda butun iqtisodiyot uchun ancha katta yo‘qotish 
hisoblanadi
1
. 
1
Campbell R. McConnell, Stanley L. Economics : principles, problems, and policies. Brue.– 17th ed.p. 2010 94-95 pg 

---