Microsoft Word Saniyazova doc

Qalash-
bali’q mu’shesi, arqa qalash, tas qalash, quyri’q qalash boli’p 
bo’linedi. 
Tapash
- bali’qti’n’ quyri’q betine ayti’ladi’. 
Na’rete
-bali’q awlaytug’i’n quraldi’n’ bir tu’ri.
Bali’qshi’lar bileklerin tu’riner, 
Na’retesi suwg’a narday sho’kkende (A’ Shamuratov). 
Mi’sali’: Wol ji’llari’ aw, na’rete toqi’w ushi’n bali’qshi’lar uzi’nli’g’i’
qari’stay juqa taxtadan basi’n su’yir yetip u’sh tilli shani’shqi’g’a usati’p bo’z 
toqi’ytug’i’n “ma’ki” dese, bali’qshi’lar woni’ iynelik deydi.
(K.Sultanov. ”Aqda’rya”)
Qaqpay-
jag’ada woti’ri’p shetke shi’qqan bali’qlardi’ qag’i’p uslap 
alatug’i’n qural. 
Shontay
-na’retede, ji’li’mda, awda boladi’. Bularg’a tu’sken bali’qlar 
“shontayg’a” ji’ynaladi’.Yen’ tu’p quyri’g’i’. 
Mi’sali’: Ko’p waqi’tqa shekem sholpi’ni’n’ shontayi’ qi’ymi’ldamadi’. 
(J. Aymurzaev). 
Meshel-
i’laqa bali’g’i’ni’n ’ kishkene tu’ri. Bul bali’qti’n’ “meshel”
atamasi’ menen atali’wi’na qi’zi’g’i’p ko’rgenimizde, bizde meshel so’zi 
ju’re almaytug’i’n, qoli’nan hesh qanday is kelmeytug’i’n, uqi’psi’z degen
ma’nilerde qollani’lip ju’ripti. Bul bali’qti’n’ da ayi’ri’m qa’siyetlerine qarap
usi’lay atag’an bolsa kerek. Sebebi, bul atamag’a baylani’sli’ qaraqalpaq
tilinin’ leksikasi’nda ani’g’iraq hesh qanday mag’luwmat ushi’ratpadi’q.
Sonday-aq, ko’lemi u’lken, salmaqli’ bali’qlar qatari’na bekire, shortan
bali’qlari’n kirgizsek boladi’. 
Bekire-1
25-175 sm uzi’nli’qqa iye, 19-31 kg salmaqqa iye boli’p keledi.
Bekire, sazan ushi’n awlari’ bardi’ 
Qast yetken kisige dawlari’ bardi’.
 Shortan
- 60-70 sm uzi’nli’qqa iye, 4-5 kg salmaqqa iye boli’p 
ayi’ri’mlari’ 1,5 m boli’p 30 kg g’a shekem wo’sedi.
Mi’sali’: Shabaq bolar an’li’g’ani’ shortanni’n’. 

---

61
Bekire, shortan si’yaqli’ bali’qti’n’ bul tu’rleri Aral ten’izindegi 
apatshi’li’q sebepli joq boli’p ketiw aldi’nda tur. Ha’zirde tek g’ana suw 
qorlari’nda g’ana ushi’rasadi’.
Shoqi’r
- teni’zde ju’zetug’i’n, uzi’n tumsi’qli’ u’lken bali’q. Shoqi’r- 
Kaspiy ten’izinen Aralg’a son’g’i’ ji’llar ishinde a’kelip jiberilgen. Sonli’qtan 
Kaspiy ten’izindegi bali’qshi’ qazaqlar tilinde qalay atalatug’i’n bolsa solay 
bizge de kelip kirgen boli’wi’ kerek. Jergilikli xali’q usi’lay ataydi’. Bul bali’qta 
bali’qti’n’ osetr tu’rine jatadi’. Buni’n’ tumsi’g’i’ uzi’n, yetinde tikeni bolmay, 
tek shemirshekten turadi’.Salmag’i’ 10 kg
 Azna-
qayi’qta yeki azna boladi’. Adamlar woti’ri’w ushi’n qayi’qti’n’ 
u’stindegi kese tarti’lg’an ag’ashi’.
Aznaday aq marqan’ shekerden tatli’,
Bekire, su’wenin’ zeynimdi tartti’. (K. Sultanov).