Azizaxon Rasulova

choyga 
o‘tqazdi 
(M.Jaloliddinova). 
Ko‘r-ko‘rona qilingan tarjimalar ham kulgili holatni yuzaga 
keltiradi:
 
Erkak paypoqlar 
narxi 30 foizga arzonlashdi
 (“Mushtum” 
jurnali). Paypoqning erkak-urg‘ochisi bo‘lmasligini hamma biladi. 
Bunday qo‘llanishni esa faqat nutqdagi e’tiborsizlik natijasi deb 
tushunish kerak. Quyidagi misol ham bu fikrni qo‘llab-quvvatlaydi: 
Bugun Toshkentda 
nol daraja issiq
 bo‘ladi 
(«Mushtum» jurnali). 
Xulosa qilganimizda, mantiqiy nutq deganda yaxlit bir tizim asosida 
shakllangan, fikrlar rivoji izchil bo‘lgan, har bir so‘z, ibora aniq, 
maqsadga muvofiq ravishda yuzaga keladigan nutqni tushunamiz. 
Nutqning 
tozaligi.
Nutqning 
tozaligi 
deganda 
unda 
til 
elementlarining ishlatilishida adabiy til me’yorlariga amal qilish-
qilmaslik tushuniladi. Yaxshi, namunaviy nutq hozirgi o‘zbek adabiy tili 
talablariga mos holda shakllangan bo‘lishi, turli g‘ayriadabiy va 
g‘ayriaxloqiy til elementlaridan xoli bo‘lishi kerak. Bu masalaning til 
jihati bo‘lib, nutqiy tozalikning tildan tashqari – paralingvistik jihatlari 
ham undan kam bo‘lmagan ahamiyatga ega. Chunki u boy ma’naviy-
axloqiy qadriyatlarga ega bo‘lgan va bugun mustaqillik davrida yashab, 
dunyo hamjamiyati bilan teng mavqeda muloqotda bo‘layotgan o‘zbek 
xalqining madaniy darajasiga mos bo‘lishi lozim. 
Xo‘sh, nutqimizning toza bo‘lishiga xalaqit berayotgan lingvistik 
elementlar qaysilar? Bular asosan dialektizmlar va varvarizmlardir. 
To‘g‘ri ular tilimizda ishlatilishi kerak, busiz bo‘lmaydi. Chunki badiiy 
adabiyot tilida dialektizm va varvarizmlar ma’lum badiiy-estetik 
vazifani bajarishi, muallifning ma’lum g‘oyasini, niyatini amalga 
oshirishga xizmat qilishi mumkin. Aytaylik, muallif milliy ruhni 
bermoqchi, asar qahramonining qayerlik ekanligiga ishora qilmoqchi