F. T. M ir a X m ed o V j. S. Sobirov trenerlik metodikasi

5.5. Sport mashg‘uIotida jismoniy yuklanishning toiqinsimon
o‘zgarish tamoyili
Jismoniy yuklanishni asta-sekin oshirib borishning uch y o ii 
farqlanadi:
1) to ‘g‘ri chiziqli;
2) zinasimon;
3) toiqinsim on.
Sport mashg‘uloti uchun sportchi organizmining imkoniyat- 
lariga qo‘yilgan yuqori talablar uchun jismoniy yuklanishning 
toiqinsim on o'zgarish dinamikasi xarakterlidir. H ar bir mashg‘ulot 
jarayonida jismoniy yuklanishning toiqinsim on o‘zgarishi char- 
chash va qayta tiklanish jarayonining rivojlanishi bilan belgilanadi.
M ashg‘ulot jarayonining turli qismlarida quyidagilar ajratiladi:
1. Kichik to iq in la r m ikrotsikllarda (2—7 kunlar) jismoniy 
yuklanish tavsiflanadi.
2. 0 ‘rta to iq in la r m ezotsikllar mashg‘ulot bosqichlarida 3—6 
mikrotsikl bir qancha kichik to iq in larn in g jism oniy yuklanish- 
lari oqim ini ifodalaydi.
3. K atta to iq in la r makrotsikllar m ashg'ulot davrlarida o‘rta 
to iq in la r oqim ini ifodalaydi (ya’ni bir qancha o‘rta to iq in larn i 
birlashtiradi bu yillik toiqinlardir).
Toiqinsim on o'zgarish jismoniy yuklanishning hajm va shid- 
dat dinamikasiga xos b o iib ular o‘zaro mos kelmaydi. 0 ‘rta va 
katta to iq in lard a hajm ortadi, so'ngra hajm stabillashib kamaya- 
di, shiddat ortadi.
Kichik to iq in lard a hajm va shiddatning o'zaro nisbati qara- 
m a-qarshidir, aw al tezkor kuch xarakteridagi (shiddatliroq) 
mashg‘ulotlar, so'ngra hajmli mashg‘ulotlar o'tkaziladi.
Ayrim hollarda kichik va o 'rta to iq in la r jismoniy yuklanish 
dinam ikasining boshqa «zinasimon», «to‘g‘ri chiziqli» shakllari 
bilan alm ashtirilib turiladi.
Sport natijalari turli munosabatlardagi hajm va shiddat bilan 
aniqlanadi. Shiddatning o‘sishi yutuqlar garovi bo'lgan hajm lam i 
o‘zlashtirish asosida sport yutuqlarini ifodalaydi.
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---