Тошкент фармацевтика институти

БОШҚАРИШ УСУЛЛАРИ 
Бошқариш усуллари – белгиланган мақсадларга эришиш жараѐнида
ташкилот фаолиятини уйғунлаштириш учун ходимларга ва умуман жамоага 
таъсир кўрсатиш усулларидир. Ҳодимлар ҳатти- ҳаракатини тартибга 
солувчи барча таъсир ўтказиш йўлларини икки гуруҳга бўлиш мумкин: 
пассив таъсир ўтказиш механизми – ҳодимларга бевосита таъсир 
этмайдиган, лекин жамоа фаолиятини тартибга солувчи меъѐр ва қоидалар, 
шарт-шароитлар; 
фаол таъсир ўтказиш механизми – жамоага ва аниқ (конкрет) ҳодимга 
бевосита таъсир этадиган усуллар.
Маъмурий бошқарувда таъсир ўтказиш усуллари ўзининг характери бўйича 
асосан учга бўлинади: 
1.
Иқтисодий усуллар 
2.
Ташкилий – фармойиш усуллар 
3.
Ижтимоий - психологик усуллар. 
Менежментнинг барча усуллари ўзаро боғлиқ бўлиб, бир-бирини 
тўлдиради. 
1.
 
Иқтисодий 
усуллар 
ѐрдамидабошқарув 
объектининг 
моддий 
манфаатларини ҳисобга олган ҳолда унга таъсир ўтказиб, бошқарув 
мақсадига эришиш кўзда тутилади. Бу усуллар бозор муносабатлари 
шароитида энг самарали ва мақсадга мувофиқ усулларҳисобланади.
Ҳар қандай жамиятнинг иқтисодий муносабатлари, аввало моддий 
манфаатларда намоѐн бўлади. Ушбу манфаатлар уч ҳил бўлади: 
 
жамият манфаатлари; 
 
жамоа манфаатлари; 
2
―Shane P. Desselle, David P. Zgarrick. Pharmacy Management Essentials for All Practice Settings. – 
Mc Grow Hill Medical.- 2011. – P.652.‖ 

---

48 
 
шахсий манфаатлар. 
Иқтисодий усуллардан шундай фойдаланиш керакки, бунда жамоанинг 
ва ҳар бир ҳодимнинг манфаатлари жамият манфаатлари билан уйғунлашиб 
кетиши таъминланиши керак. Бунда айрим ҳодим ва жамоа учун фойдали 
тадбирлар жамият учун ҳам фойдали бўлиши ҳам таъминланиши керак. Бу 
усулларни самарали қўллаш ѐрдамида инсонларнинг шахсий ва жамоа 
манфаатларини юзага чиқариш орқали уларнинг самарали ишлашига 
эришиланади.
Шахсий ва жамоа манфаатларини руѐбга чиқариш иш хақи миқдорини 
ошириш, мукофотлар ва тақдирлаш орқали амалга оширилса, умумжамият 
манфаатларига қаратилган иқтисодий усуллар элементларига давлат 
томонидан кредит ва фоиз ставкаси бўйича бериладиган имтиѐзлар; солиқ 
ва солиқ юки бўйича имтиѐзлар; бож тўловлари бўйича имтиѐзлар; 
субсидиялар; лицензиялаштириш; молия-кредит муносабатлари; нархлар 
киради. 
Иқтисодий усуллар бошқаришнинг барча усуллари ичида етакчи 
ўринни эгаллайди. Ҳар қандай даражадаги раҳбар уларнинг мазмунини 
яхши билиши ва уларни тўғри қўллай олиши керак. Бошқарилувчи объектга 
иқтисодий усуллар билан кўрсатиладиган таъсир корхоналарда меҳнат ва 
молия 
ресурсларидан 
янада 
унумлироқ 
фойдаланишга, 
янги 
технологияларни жорий қилишга, меҳнат унумдорлигини оширишга, 
рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқаришга рағбатлантириши керак. 
2.