N. S. Safaev, N. A. Mirashirova, N. G. Odilova, Sh. D. Turabekova, Sh. K. Karimova

Faoliyat
- odamga xos bo’lgan, ong tomonidan boshqariladigan, ehtiyojlami 
qondirishda yuzaga keladigan, tashqi olam va insonni bilish, shuningdek, ulami 
o’zgartirishga qaratilgan faollik. Activity is more specific to a human and di­
rected by conscience, that appear while satisfying one’s needs, to know the outer 
world and human, and also the activity directed to change them.
Interiorizatsiya
- tashqi real ishdan ichki ideal ishga o’tish jarayoni. 
Interiorization is the process of transferring from outer ideal work to inner ideal 
work.
Eksteriorizatsiya
- oldin ichida o’ylab, so’ngra bevosita tashqi munosabatga 
o’tish jarayoni.
Exteriorization is the act of relating one’s inner feelings and attitudes to external 
reality.
H arakat
- maqsadni amalga oshirishga yo’naltirilganjarayon.
Action is the process directed to fulfill the aim.
Ehtiyoj
- tirik organizmlar faolligining boshlang’ich shakli.
Need is the initial form of the living organism activity.
81

---

Maqsad
- inson faoliyati so’nggi natijasining obrazi sifatida namoyon bo’lib, 
ehtiyojlami amalga oshirilishi.
Aim is expressed as the final result of the human activity, fulfilment of the need. 
Motiv
- harakatning nima sababdan amalga oshirilishi.
Motive is causing an action.
5.1. Faoliyatning psixologik
Odamning asosiy xususiyatlaridan bin
xususiyatlari
uning 
mehnat 
qilish 
qobiliyatidir,
mehnatning istalgan turi esa faoliyat bo’lib
hisoblanadi.
Faoliyatning psixologik nazariyasi umumjahon psixologiyasida yaratilgan 
edi. SHuningdek, u L.S. Vigotskiy, S.L. Rubinshteyn, A.N. Leontev, A.R. 
Luriya, A.V. Zaporojets, P.Ya. Galperin va boshqa ko’pchilik ruhshunoslaming 
asarlarida yoritib berilgan.
Faoliyat - bu sub’ektning olam bilan o’zaro ta’sirlashuvining rivojlanuvchi 
tizimi. Bunday o’zaro ta’sir jarayonida psixik tasviming yuzaga kelishi va uning 
ob’ektda 
ifodalanishi, 
shuningdek, 
sub’ektning 
voqelik 
bilan 
o’z 
munosabatlarini ro’yobga chiqarishi sodir bo’ladi. Faoliyatning istalgan oddiy 
akti sub’ekt faolligining ifodalanish shakli bo’lib hisoblanadi, bu esa, har bir 
faoliyatning undovchi sabablarga ega bo’lishi va ma’lum natijalarga erishishga 
yo’naltirilishini bildiradi.
Shunday qilib, 
faoliyatni odarnga xos bo’lgan, ong tomonidan
boshqariladigan, ehtiyojlami qondlrishda yuzaga keladigan, lashqi olam va
insonni bilish, shuningdek, ularni o ’zgartirishga qaratilgan faollik sifatida
ta ’riflash mumkin.
Faoliyat 
predmetiilik
va 
sub’ektiilik
xususiyatlariga ega. Faoliyat predmeti 
deb, u bevosita shug’ullanadigan hodisalarga aytiladi. Masalan, bilish 
faoliyatining predmeti bo’lib, har xil turdagi axborotlar xizmat qiladi, o’quv 
faoliyatining predmeti - bilim, malaka va ko’nikmalar, mehnat faoliyatining 
predmeti - yaratilgan muayyan moddiy mahsulot hisoblanadi. Faoliyat sub’ekti 
bo’lib odam, individ hisoblanadi.
Faoliyatning predmeti va sub’ektidan tashqari, ushbu tushuncha bilan 
faoliyat vositalari va natijalari ham bog’liq. Faoliyatni amalga oshirishda odam 
uchun mehnat vositalari sifatida u yoki bu harakat va muolajalami bajarishda 
foydalanadigan asboblar tushuniladi. Faoliyat natijalari bo’lib, moddiy yoki 
ma’naviy xususiyatga ega bo’lgan yaratilgan mahsulotlar hisoblanadi.
Shunday qilib, faoliyat quyidagi belgilari bilan farqlanadi:
- faollikning ichki motivga ega shaklidir;
- inson faoliyatining mahsuldorligi. Moddiy yoki har tomonlama yetuk 
mahsulotning yaratilishi;
82

---

- insonning xususiy, oliy, ijtimoiy ehtiyojlaridan kelib chiqadi;
- insonning faoliyati o’zi ishlab chiqargan mahsulotda namoyon bo’ladi, 
faoliyatning bunday ifodalanishi yoki aks etishi o’zida insoniy bilimlar va 
malakalarni mujassamlashtiradi.
Faoliyat nazariyasi to’laligicha A.N. Leontevning ilmiy ishiarida, xususan, 
«Faoliyat. Ong. Shaxs» asarida (M., 1982) bayon etilgan.
Faoliyatning tuzilishi haqidagi tasavvurlar faoliyat nazariyasini to’liq 
tushuntirib bermasada, uning asosini tashkil etadi.
Inson faoliyati murakkab tartibli zinapoyali ketmaketlik tuzilishiga ega. U 
bir necha qatlam yoki darajalardan iborat. Yuqoridan quyiga harakatlanib, ularni 
nomlab chiqamiz: