Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

 
эҳтиѐжлар, имкониятлар ҳамда ижтимоий-иқтисодий вазиятни ҳисобга олган 
ҳолда бандликнинг мақбул турини танлашда кўмаклашишни таъминловчи, 
шунингдек, ѐшларнинг табиий қобилиятини қўллаб-қувватловчи ва тараққий 
еттирувчи касбга йўналтириш тизимини ривожлантириш. Ҳозирги вақтда бу 
иш билан психологик-педагогик ташхис ва ўқувчиларни касбга йўналтириш 
марказлари шуғулланишмоқда. 
2. Тармоқ ва минтақа иқтисодиѐти учун интеграциялашган таълим 
муассасалари доирасида рақобатбардош кадрларни тайѐрлаш учун таълим, фан 
ва ишлаб чиқариш салоҳиятидан самарали фойдаланиш. 
3. Халқаро стандартлар негизида, фан, техника, технологиялар ва 
иқтисодиѐтнинг замонавий ютуқларидан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқилган 
ўсиб борувчи ва мажмуавий таълим стандартларини қўллаш. 
4. Барча даражадаги мутахассисларнинг малака тавсифини меҳнат 
бозорининг ўсиб борувчи талабларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқиш. 
5. Таълим жараѐнида энг янги педагогик, ахборот, компьютер 
технологиялари ва бошқалар қўлланилишини ҳисобга олган ҳолда, бир типдаги 
ўқув режалари ҳамда дастурларини такомиллаштириш. 
6. Таълим жараѐнида ўқитишнинг аудиовизуал услубларини, ахборот 
технологияларини кенг қўллаш. 
7. Барча даражадаги мутахассисларни тайѐрлаш сифатини ўлчаш ҳамда 
баҳолаш бўйича илмий асосланган тизимни ишлаб чиқиш ва жорий этиш. 
8. Касб-ҳунар таълими муассасаларини замонавий ўқув, илмий ва 
услубий адабиѐтлар, шунингдек, моддий-техника базаси билан таъминлаш. 
9. Касб-ҳунар таълимининг барча даражаларида ишлаб чиқариш 
Таълими (Амалий таълим)ни сарфлаш материаллари билан таъминлаш. 
10. Касб-ҳунар таълими тизими тузилиши (янги типдаги таълим 
муассасалари) ва сифатини ислоҳ қилишни ҳисобга олган ҳолда ўқитувчиларни 
қайта тайѐрлаш. 
11. Таълим муассасалари фаолиятини назорат қилишнинг меъѐрий асоси 
ва талабларини такомиллаштириш. 
12. Таълим 
муассасаларини 
молиялаштириш 
механизмини 
такомиллаштириш 
ҳамда 
молиялаштириш 
меъѐрларини 
саноати 
ва 
интэллектуал жиҳатдан ривожланган мамлакатлар даражасига кўтариш. 
13. Республиканинг 
рақобатбардош кадрлари салоҳиятини турли 
даражадаги ишловчи ва қўли бўш мутахассислар ҳисобига тиклаш. 
14. Барча даражадаги кадрларни мақсадли тайѐрлашни ривожлантириш 
ҳамда такомиллаштириш. 
15. Касб-ҳунар таълими сифатини назорат қилишнинг ягона тизимини 
шакллантириш. 

---

95 
 
Мамлакат ва чет эл ҳомийларининг ѐрдами: молия ва моддий-техника 
таъминоти, педагогларни тайѐрлаш ҳамда уларнинг малакасини ошириш, 
Таълим тизимини ахборот билан таъминлаш соҳасида техник кўмаклашиш 
амалга оширилмоқда. 
Узлуксиз таълим миллий тизими чет эл таълим тизимлари ва халқаро 
ташкилотлар билан (мутахассисларнинг халқаро сафарлари: тажриба ўрганиш, 
ўқиш, ахборот ва инсон ресурслари алмашиш асосида ва б.) ўзаро фойдали 
муносабатда бўлиб, бу ҳол мамлакат таълим тизимини ривожлантириш 
жараѐнида ижобий акс этади. 
Шундай 
қилиб, 
узлуксиз 
таълим 
тизимини 
босқичма-босқич 
ривожлантириш учун шароит яратишдаги давлат кафолатларини, таълим 
хизматлари бозорининг ва таълимнинг лозим даражадаги сифатининг давлат 
томонидан тартибга солинишини, давлат тузилмалари ҳамда жамоат 
ташкилотларининг ўсиб келаѐтган авлодни ўқитиш, тарбиялаш ва 
ривожлантириш учун маъсулиятини Ўзбекистон Республикасидаги Таълим 
ислоҳотларининг ўзига хос фарқли хусусияти деб ҳисобламоқ даркор. 
Кўплаб халқаро ташкилотлар, чет эл мутахассислари ва экспертлари 
ушбу хусусият ва фарқни таъкидлайдилар. Масалан, М. В. Ломоносов 
номидаги 
Москва 
Давлат 
университетининг 
ректори, 
академик 
В. А. Садовничий шу муносабат билан: «Биз Ўзбекистонда қилинаѐтган барча 
ишлар келажак — ўсиб келаѐтган авлод фойдасига «ишлаши» лозимлигининг 
гувоҳи бўлдик. Эркин фикрловчи, юқори маълумотли ва юксак профессионал 
ѐш авлодни шакллантиришга мамлакат раҳбарияти, шахсан Ўзбекистон 
Президенти томонидан катта эътибор берилмоқда», — деган эди. 
Юқорида кўрсатилган қоидаларни тасдиқловчи айрим қонунчилик ва 
ташкилий-бошқарув жиҳатлар ҳамда механизмларни қайд етиб ўтамиз. 
Таълим соҳасида давлат сиѐсати 
«Ҳар ким билим олиш ҳуқуқига эга...» 
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. 
Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги қонуни. 
«Давлат Таълим сиѐсати Ўзбекистоннинг сиѐсий ва ижтимоий-иқтисодий 
ривожланиши асосида ва уларнинг истиқболларини ҳисобга олиб амалга 
оширилади. 
Бош стратегик мақсад — эркин демократик жамият, бозор иқтисодиѐтига 
асосланган ҳуқуқий давлат барпо этиш; Ўзбекистонда истиқомат қилувчи барча 
кишилар учун, миллати, тили ва диний этиқодидан қатъий назар, муносиб 
турмуш шароитини яратиш; қонуний ҳуқуқ ва эркинликларнинг кафолатли 
амалга оширилиши. 
Мазкур стратегик мақсад жамият ҳаѐтининг истисносиз барча соҳаларида 

---

96 
 
бутун бир қатор масалаларни ҳал этишни тақозо қилади. 
Бугунги кунда таълим муассасалари, педагогларга Таълим жараѐнини 
қуриш, уни тегишли мазмун билан тўлдириш шакллари ва технологияларини 
танлаш борасида кенг ҳуқуқлар берилган. 
Таълим хизматлари бозорини ва рақобатлашув қобилиятига эга муҳитни 
шакллантириш шароитида таълим муассасалари ўз нуфузини ва мақомини 
ошириш бўйича турли чоралар кўрмоқда. Ўқитувчи ўқув материали мазмунини, 
мамлакат ва сайѐрамиз ҳаѐтидаги воқйеа-ҳодисаларни ўз дунѐқарашига, оламни 
ҳис этишига, шахсий қадриятларига мувофиқ талқин қилиш ҳуқуқига эга. 
Умумий ўрта таълимнинг янги тузилмаси ўқувчиларнинг интэллектуал ва 
ахлоқий салоҳиятини очишга, жумладан, ўқувчилар қобилиятига ва 
имкониятига мувофиқ ҳолда ўқитишга табақалаштириб ѐндашишни жорий 
этишга йўналганликни назарда тутади. 
Ўқувчиларни касбга йўналтириш ва психологик-педагогик ташхис 
марказларининг вужудга келтирилган тармоғи қобилиятли болалар ва 
истеъдодли ѐшларни аниқлашга кўмаклашиши, кейинги ўқитиш йўналишини 
тўғри англаб танлашга ѐрдам бериши, ўқувчиларнинг меҳнат ва таълим 
хизматлари 
бозорининг 
мунтазам 
ўзгариб 
бораѐтган 
эҳтиѐжларига 
мослашишини таъминлаши даркор. 
Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ҳам табақалашув ва шахс салоҳиятини 
намоѐн қилиш асосига қурилади. Масалан, академик лицейларда ўқувчиларни 
улар танлаган йўналиш бўйича «жадал интэллектуал ривожлантириш, чуқур, 
профессионал ўқитиш», билим даражасини ошириш ва ўқишни давом 
еттиришга ѐки меҳнат фаолиятида ишга солишга йўналтирилган махсус 
профессионал кўникмаларни шакллантириш имконияти таъминланади. Касб-
ҳунар коллежларида таълим олувчилар фундаментал умум таълим 
тайѐргарлиги билан бирга, замонавий касб-корни эгаллашади ва умум касбий 
ҳамда махсус фанлар бўйича чуқур назарий билим олишади.