№2 2-mavzu: Til va yozuv masalalari

O`ZBEK TILINING IMLO QOIDALARI 
Lug`aviy, grammatik, uslubiy me’yorlar adabiy tilning h a m m a 
ko`rinishlari uchun xarakterli, imlo va tinish belgilarga oid me’yorlar adabiy tilning 
faqat yo z m a shakli uchun, to`g`ri talaffuz me’yorlari esa faqat o g` z a k i nutq 
shakli uchun xosdir. 
O`zbek adabiy tili milliy tilning bir qismi bo`lib fonetik, leksik, grammatik 
jihatdan sayqallashtirilgan, me’yorlashtirilgan tildir. 
Adabiy til ikkita: og`zaki va yozma shaklga ega. 
-
og`zaki shakl – 
orfoepiya
da 
-
yozma shakl – 
orfografiya
da o`rganiladi 
ORFOGRAFIYA: 
Adabiy tilning yozma shaklini, to`g`ri yozuv qoidalarini 
(imlo qoidalarini) o`rganadi. Imlo qodalari quyidagi tamoyillarga – printsiplarga 
asoslanadi: 
Fonetik yozuv- 
bu yozuv qoidasiga ko`ra so`z o`zak-negizida birorta fonetik 
hodisa kuzatiladi. Fonetik hodisalarga asosga qo`shimcha qo`shilishi bilan yuz 
beradigan tovush tushishi, tovush almashishi, tovush orttirilishi hodisalari kiradi. 
Tovush tushishi - 
bunga ko`ra asosga qo`shimcha qo`shilishi natijasida asosda 
unli yoki undosh tovush tushib qoladi. Masalan: 
*past, sust 
so`zlariga –
ay 
fe’l yasovchi qo`shimchasi qo`shilsa tovush tushadi: 
pasay, susay. 
*ikki, olti, yetti 
kabi sonlarga jamlovchi son qo`shimchasi qo`shilsa (-ov, -ala, - 
ovlon) asosdagi 
i 
unlisi tushib qoladi: 
ikkov, yettalasi, oltov. 
*men, sen 
kabi olmoshlariga qaratqich va tushum kelishiklari qo`shimchasi (–
ni,- 
ning) 
qo`shilsa: 
meni, seni, mening, sening. 
*bag`ir, ko`ngil, shahar 
kabi so`zlarga egalik qo`shimchasi qo`shilsa ikkinchi 
bo`g`indagi a, i, u kabi unlilar tushib qoladi: 
shahri, ko`ngli, bag`rim, burni 
kabi.