O’zbekistonning madaniyati va san’ati tarixi

 
asrlarda kirib kelgan islom IX – XI
 
asrlarda mahalliy 
shaharning nafaqat ijtimoiy-iqtisodiy shaharsozlik tuzilmasi va me’moriy 
qiyofasini o‘zgartiradi, balki uning falsafasiga ham kuchli ta’sir ko‘rsatadi. 
Musulmonlar o‘rta asr shaharlari qiyofasi ko‘proq sajdagohlar-masjidlar, 
madrasalar, minoralar va hokazolarda namoyon bo‘lgan. Bular shahar hayotining 
umumiy muhitiga yangi ravonlik va mantiqiy ifodani olib kiradi. Qurilish va bezak 
– pardoz ashyosi sifatida pishiq g‘ishtdan foydalaniladi. IX – XII asrlarda yanga 
bezak usuli shakllanib va rivojlanib boradiki, u islom o‘rta asr san’atiga asos 
soladi. Tasviriy madaniyat o‘rniga bezak san’ati keladi va u musulmon 
madaniyatining negizlaridan biri bo‘lib qoladi. Umumislom san’ati doirasida O‘rta 
Osiyoning ikki daryo oralig’ida o‘z estetik san’ati shakllanib, u ko‘proq bo‘lajak 
O‘zbekiston hududi asosi – Movarounnaxr davlatchiligi va ijtimoiy-siyosiy 
rivojlanishi xususiyati bilan bog‘liq. Madaniyat va san’at taraqqiy etgan shahar 
madaniyati-me’morchillik va hunarmandchilik shaklida namoyon bo‘ladi, bu 
madaniyat mahalliy davlatchilik rivojlanishining yangi shaharsozlik bosqichi 
haqida guvohlik beradi. Mo‘g‘ullar bosqini munosabati bilan XIII
 
asr boshida 
Movarounnahrda davlat qurilishi inqirozga uchraydi. 
Oltinchi davr – XIV – XVI asr boshi Amir Temur va temuriylar davri 
madaniyati va san’ati. 
Amir Temur va vorislari saltanati yuzaga kelishi va rivojlanishi jahon 
madaniy 
taraqqiyotida 
favqulodda 
madaniy-tarixiy 
voqelik 
hisoblanadi. 
Temuriylar saltanati doirasidagi davlat tuzilmalari hozirgi O‘zbekiston hududlari 
doirasidan uzoq-uzoqlarga chiqib ketadi. Amir Temur va temuriylar davrida 
madaniyat va san’at o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga chiqadi va haqli ravishda 
Temuriylar renessansi deb ataladi. Aynan shu vaqtda san’at kuchli davlat 
tomonidan homiylikning yorqin timsoli va bir vaqtning o‘zida qudratli saltanat 
falsafasining ifodachisi sifatida maydonga chiqadi. «Imoratlarimizga qarangda, 
qudratimizga tan bering». Temuriylar sulolasi vakillari islom aqoidlariga qattiq 

---

9 
e’tiqod qo‘ygan bo‘lsa-da, san’atdaga dunyoviylik o‘zining ancha yaqqol ifodasini 
topgan. 
Madaniyat va san’atning etakchi sohalari-me’morchilik, hunarmandchilik va 
mitti suratlar davlatning qudratli g‘oyalarini va uning fan, ma’rifat va san’at 
sohasidagi etakchi rolini ifoda etadi. San’at va hunarmanchilik rivojlangan davlat 
tizimining eng muhim ko‘rsatkich va belgisi hisoblanadi.