‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

A
3
Bg
kesmani С va 
E
nuqtalarda kesib 
o‘tadigan egri chiziq hosil bo‘ladi.
3 -misol.
A ] B
4
kesmaning topografik sirt bilan kesishgan nuqtasi 
aniqlansin (13.17- shakl).
To‘gri chiziq kesmasi orqali frontal ^ te k is l ik o‘tkaziladi va topo­
grafik sirt parallellari bilan kesishgan nuqtalar orqali proyeksiyalami 
bog‘lovchi chiziqlar o ‘tkaziladi. Bu chiziqlar daraja tekisliklari bilan mos 
holda kesishib, sirt profilini hosil qiladigan nuqtalar aniqlanadi. Shunda 
^ Z ^n in g topografik sirt bilan kesishayotgan 
EF
nuqtalari topiladi.
Topografik sirt yonbag‘irlari turli qiyalikka ega bo‘ladi. Ulami chiz­
mada tasvirlash uchun qiyalik masshtabini tuzib olish ancha yengillik 
keltiradi. Buning uchun chiziqli masshtabning bitta boTagiga teng to‘r 
yasab olinadi (13.18-shakl).
Yonbag‘iming qiyaligi /'=1:2, ko‘tarilish balandligi 
3
berilgan bo‘lsa,
0 
nuqtadan yuqoriga 
3
bo‘lak, yoniga 
6
bo‘lak olinadi va ulaming 
kesishayotgan 
E
nuqtasi 
0
bilan tutashtiriladi. Natijada 1:2 qiyalik hosil 
bo‘ladi. Agar /= 1:1, ko‘tarilish balandligi 
4
bo‘lsa, qiyalikni yasash uchun 
yuqoriga 
4
va yoniga ham 
4
bo‘lak olinadi va ulaming o ‘zaro kesishgan

---

F
nuqtasi 
0
bilan tutashtiriladi. Maboda 
i=
2:1, ko‘tarilish balandligi 
4
berilgan bo‘lsa, yuqoriga 
4,
yoniga 
2
bo‘lak orqali qiyalik aniqlanadi va 
hokazo. Yonbag‘irlaming qiyaliklari bir xil, ya’ni /=1:1 bo‘lsa, planda, 
masalan, tomni yopishda nishablaming o‘zaro kesishishidan hosil 
bo‘ladigan qirralari misol bo‘la oladi (13.19-shakl).
Apparel. Chuqurlikka tushish yoki tepalikka chiqish qiya yo‘lka 
orqali amalga oshiriladi. Bu qiya yo‘lka apparel deyiladi.
Yer qurilish ishlarida apparellardan keng qo‘llaniladi. Ulami planda 
yasash deganda, apparel yonbag1 Manning asosiy (gorizontal) tekisliklar 
va yonbag4irlaming o‘zaro kesishish chiziqlarini qidirib topish 
tushuniladi.
Apparel yonbag1 irlarini doiraviy konus sirtiga urinib o‘tadigan te­
kisliklar deb qaralsa, konus uchini yo‘l yoqasi (to‘g ‘ri chiziq) bo‘yicha 
sirpanib boruvchi, konus yasovchisini esa yonbag‘ir qiyaligiga teng 
tekislikda yotuvchi deb qarash lozim.
Tepalikka chiqish apparelini yasash ko‘rib chiqiladi (13.20-shakl). :
- apparel yo'lkaning qiyaligi