‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

.
1
-ja d va l
№
Shartli grafik belgilarning nomi
Belgisi
Elektromagnit energiyalarning oqimi, 
elektr
signal:
1
yo‘nalish bir tomonlama
\
7" ■
yo‘nalish turli vaqtda ikki tomonlama
->-
yo‘nalish bir vaqtning o ‘zida ikki tomonlama
..X -
Havo (gaz) oqimi:
2
yo‘nalish bir tomonlama
—O—
yo‘nalish ikki tomonlama

---

3
Suyuqlik oqimi:
yo‘nalishi bir tomonlama
yo‘nalishi ikki tomonlama
—O —
4
To ‘g ‘ri chiziqli harakat yo ‘nalishi:
bir tomonlama
vox/
qaytma
—
bir tomonlama chegaralangan
~4 b~
у ж
ilgarilama- qaytma
K H
5
Aylanma harakat:
bir tomonlama
yo«>
qaytma
6
Gidravlik va pnevmatik sxemalarda mexanik 
bog‘lanish chiziqlari
7
Elektr sxemalarda mexanik bog‘lanish chiziqlari
------------
8
Harakatni 
uzatuvchi 
mexanik 
bog‘lanish 
chiziqlari:
to ‘g ‘ri chiziqli yo‘nalish bo‘yicha bir tomonlama
v
OKI
to‘g‘ri chiziqli qaytma
yoni
aylanma, soat mili yo‘nalishi bo‘yicha
- У
4 =
> 
yon /
9
Mexanizmni to‘xtatish belgisining umumiy 
tasvirlanishi
~~\Г~
i v r
у 
Mi
10
Muftaning uzilgan holati
UT_ J 1 L
11
Muftaning ulangan holati
_ r t _
J f t *
ywr/
12
Tormozning umumiy belgilanishi
zzizx
yOKi
13
Itargich
< = □

---

14
Rolik
o =
15
Qo‘lda harakatga keltirish
— I = H
YOKI
16
Oyoqda harakatga keltirish
у
QKi
Boshqa harakatga keltiruvchi manbalar:
mexanik energiya beruvchi akkumulator
- Q О
y m i
elektromagnitli
c b c h =
1 
'/ml
1
17
pnevmatik yoki gidravlik
ш -
m =
yoni
elektromashinali
И - I
j
E H
уою
issiqlik dvigateli
O
O
У
VKt
menbranali
ф " ф =
увАГ/

---

12
.
2
- 
ja d va l
Quvuro‘tkazgich armaturalarining shartli grafik belgilanishi
№
Shartli grafik belgilarning nomi
Belgisi
Boshqarilmaydigan ventil, klapanlar:
t x
1
burchakli
uch yo‘nalishli
Boshqariladigan ventil, klapanlar:
2
o ‘tkazuvchi
t > k i
burchakli
&
3
Saqlagichli o‘tkazuvchi klapan
t h
4
Drosselli klapan
1Ж 1
5
Zadvijka
m
Kran:
o‘tkazuvchi
e x
I
:
burchakli
&
О
uch yo‘nalishli
W
to‘rt yo‘nalishli

---

Aralashtirilgan kran:
7
umumiy belgilanishi
9
dush setkali
< &
Tindirgich (otstoynik):
basseynli
8
bir kamerali
r
ko‘p kamerali
t o
Filtr (suzgich):
qumli
9
barabanli
tasmali
i i
•
C c r ^ D j ^

---

3-§. Kinematik sxemalar ( 0 ‘zDSt 2-702:2003)
Kinematik sxemalar asosiy vazifasiga ko‘ra prinsipial, strukturali va 
funksional turlarga bo‘linadi.
Prinsipial sxemada barcha kinematk elementlaming yo‘nalishi va 
ulaning bog‘lanishi, boshqarilishi, sozlanishi va harakatlarining nazorat 
qilinishi ko‘rsatiladi. Sxemada mexanik va mexanik bo‘lmagan juftlar, 
zanjirlar, guruhlar orasidagi bog‘lanishlar ko‘rsatiladi.
Sxemada vallar, o‘qlar, sterjenlar, shatun kabilar 
5
yo‘g ‘onlikdagi 
asosiy yo‘g ‘on tutash chiziq bilan chiziladi, sxema elementlari 
si
2 yo‘- 
g ‘onlikdagi ingichka tutash chiziq bilan, buyum konturi ichiga chizilgan 
sxema 
s/3
yo‘g‘onlikdagi ingichka tutash chiziq bilan chiziladi. Tutash 
zvenolar orasidagi kinematik bog‘lanishlar s/2 yo‘g‘onlikdagi shtrix 
chiziqlarda, elementlar orasidagi yoki ulaming harakat manbayi 
bilan mexanik bo‘lmagan (energetikali) kinematik bog‘lanishlari 
s
/2 
yo‘g ‘onlikda ikki qatorli o ‘zaro parallel shtrix chiziqda, elementlar 
orasidagi hisob-kitob bog‘lanishlari 
s
/2
yo‘g‘onlikdagi uch qatorli o‘zaro 
parallel shtrix chiziqlarda chiziladi.
Sxemada mashina va mexanizmlaming qismlari orasidagi harakat- 
laming o ‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatish bilan birga vallaming aylanma 
harakat soni, shkiv diametrlari, tishli g ‘ildiraklar tishlaming soni, moduli, 
dvigatelining quvvati va boshqa texnik ko‘rsatkichlar beriladi.
Sxemada kinematik guruhlar va elementlar vazifasini chiqarilgan 
chiziq tokchasi ostiga yozib qo‘yish mumkin. Vallar rim raqami bilan, 
qolgan elementlari arab raqamlar bilan nomerlanadi.
Eng ko‘p tarqalgan sxema elementlariga harfiy belgilar qo‘yiladi. 
Standartga muvofiq umumiy mexanizmlar -