‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

§
—
RI
"Til
%
—
— г
S4 
—
2x4-S~
2
w k o
7.20-shakl.
z =
40 gacha
41...50
51...60
60 dan oshiq bo‘lsa
q=
6...8
7...10
8...11
9... 13 olinadi.
Chervyakni chizish.
Chervyak qadami -^- = 1,5... 2,5 bo‘Isa, u 
val bilan qo‘shib tayyorlanadi. Agar ^-> 2,5 bo‘lsa, chervyak valga
o‘tqaziladigan qilib yasaladi. Chervyakning tores profili o ‘rami Arximed 
spirali kabi tayyorlangan bo‘lsa, 
Arximed chervyagi
deyilib, u 
ZA
bilan 
belgilanadi. 0 ‘rami evolventasimon bo‘lsa, 
evolventali chervyak
deyilib, 
u 
Z1
deb belgilanadi.
Chervyakning chizmasi bitta ko‘rinishda chiziladi va tishning profilini 
ko‘rsatish maqsadida mahalliy qirqimdan foydalaniladi (7.20-shakl) 
hamda quyidagi o ‘lchamlari ko‘rsatiladi: chervyak valining diametri -
dVI
(017), chervyakning tashqi diametri -
da!
(017), chervyakning vint 
qirqilgan qismi uzunligi -
bt
(54), qirqilgan vint faskasi -/x 4 5 ° (2x45°), 
yumaloqlash radiuslari -
R; (RI)
va 
R2
(
R0,5
), yon sirtlarining g‘adir- 
budurligi, qolgan parametrlari jadvalda ko‘rsatiladi va qo‘shimcha 
m a’lumotlar yozma ravishda beriladi.
Chervyak gHldiragi chizmasi.
Chervyak tishli g ‘ildirak bitta 
ko‘rinishda chiziladi, val uchun teshikning konturi alohida chizib 
ko‘rsatiladi (7.21- shakl). Kichikroq chervyak tishli g‘ildiraklami tishli 
toj va o ‘rtasini alohida tayyorlab, ulami vint yoki boltlar yordamida 
biriktiriladi. Chervyak tishli g‘ildiraklar silindrik tishli g‘ildiraklar kabi 
chiziladi. Tojining tishli qismi chervyakka moslashtirib tasvirlanadi. 
Shuning uchun tishli g ‘ildirakning boshlang‘ich aylana diametriga 
urinma qilib, chervyakning boshlang‘ich aylanasi diametri shtrix-punktir

---

7.21-shakl.
chiziqda belgilab olinadi va shu chiziqqa nisbatan tish kallagi va oyog‘i 
balandliklari tasvirlanadi.
Tishli g ‘ildirakning ish chizmasida barcha parametrlari chizmaning 
o‘zida, asosiy talablar jadvalda va qo‘shimcha m a’lumotlar yozma 
ravishda beriladi. Tish profili ham chiqarib ko‘rsatiladi.
5-§. Reykali ilashm alar (GOST 9587-81)
Aylanma harakatni ilgarilama harakatga aylantirish yoki aksincha 
ilgarilama harakatni aylanma harakatga o‘tkazishda reykali uzatmalardan 
foydalaniladi. Bunday ilashmalarda tishli reyka va tishli g ‘ildirak qat- 
nashadi (7.22-shakl).
Reykaning qadami tishli g ‘ildirak bo‘yicha 0,1 mm aniqlikgacha 
hisoblanadi. Reykaning balandligi tishlari bilan birga 
H>2h (h -
tishning 
balandligi - 2,25m), tishning qadami 
P=nm,
tishlar soni 
z=L/P+
0,5, 
tishlar qirqilgan joy uzunligi 
L=(z-0,5)Pn,
tishning qalinligi 
s=0,5nm,
reykaning eni 
B
7.23- shaklda reykaning ish chizmasi ko‘rsatilgan.
Reykali tishli g ‘ildirak silindrik tishli g‘ildirak kabi chiziladi.
Reykali ilashmaning chizmasi qirqimida reyka tishiga nisbatan g ‘il- 
dirak tishi oldindan deb faraz qilinadi va reyka tishining qismi ko‘rinmas

---