Innovation in the modern education system

 
 
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM 
801
келиб чи
қ
ади. Улар ма
ҳ
аллий бюджетни тасди
қ
лайди ва ижро этади, 
ма
ҳ
аллий соли
қ
лар ва йи
ғ
имларни жорий 
қ
илади 
ҳ
амда коммунал 
мулкни бош
қ
аради. Ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимият органлари ма
ҳ
аллий ерлардан 
фойдаланиш 
шартларини 
ҳ
ам 
белгилаб 
қ
ўйиш; 
ша
ҳ
ар 
корхоналарини, ташкилотларини, банкларини яратиш; 
қ
имматли 
қ
о
ғ
озларни чи
қ
ариш; тадбиркорлик, нархлар ва тарифларни тартибга 
солиш, иш билан таъминлаш, бош
қ
а ижтимоий муаммоларни 
ҳ
ал 
қ
илиш; 
ҳ
удудни ривожлантиришни башорат 
қ
илиш ва режалаштириш; 
моддий ресурсларни, тўпланган тад
қ
и
қ
от ва ишлаб чи
қ
ариш 
сало
ҳ
иятини, малакали кадрлар ва бош
қ
аларни тасарруф этиш каби 
вазифаларни бажаради. Борди-ю 
қ
арорларини бажармаган та
қ
дирда, 
ма
ҳ
аллий давлат 
ҳ
окимияти органлари 
қ
онуний равишда тасди
қ
ланган 
зарурий 
воситаларидан 
фойдаланиши 
– 
тегишли 
ҳ
у
қ
у
қ
ий 
жавобгарликка тортиш, бош
қ
а давлат мажбурлаш чораларини 
қ
ўллаш 
имкониятига эга. Бош
қ
ача 
қ
илиб айтганда, ма
ҳ
аллий давлат 
ҳ
окимияти 
органлари, худди давлат идоралари сингари, давлат 
ҳ
окимияти 
характеридаги тегишли ваколатлар мажмуига эга, уларсиз бош
қ
ариш 
имконсиздир. Шунингдек, соли
қ
ларни йи
ғ
иш, муста
қ
ил бюджетни 
шакллантириш каби 
қ
онун билан маълум давлат ваколатларига эга 
бўлиши мумкин. Ма
ҳ
аллий давлат 
ҳ
окимияти органлари ма
қ
оми 
мамлакат Конституциясида ва давлат 
ҳ
окимияти органлари томонидан 
қ
абул 
қ
илинган 
қ
онунларда давлат томонидан белгиланади. Давлат 
ҳ
окимиятидан фар
қ
ли ўларо
қ
, ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимият идоралари давлат 
номидан эмас, балки ма
ҳ
аллий 
ҳ
амжамият номидан иш юритади. 
Давлат 
ҳ
окимиятининг 
мазмуни 
давлат 
а
ҳ
амиятига 
молик 
масалалардан иборат бўлиб, масалан, у Ўзбекистон Республикаси 
Конституциясининг бешинчи бўлимида белгилаб 
қ
ўйилган. Шу билан 
бирга, ма
ҳ
аллий а
ҳ
амиятга эга бўлган масалалар уларнинг 
ҳ
удудини 
ривожлантиришнинг ўзига хос хусусиятларини 
ҳ
исобга олган 
ҳ
олда 
ҳ
ал 
этилади. Ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимият органлари а
ҳ
олига энг я
қ
ин бўлган 
ҳ
окимият даражаси бўлиб, улар марказий давлат органларига 
қ
араганда а
ҳ
оли билан я
қ
инро
қ
ало
қ
ада бўлади. Бу жараѐнда 
ҳ
удуд 
а
ҳ
олисининг бевосита иштирок этиш шакллари анча му
ҳ
им. Ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимият органлари ўзларининг 
қ
онун чи
қ
арувчи 
ҳ
окимиятини амалга 
ошириш 
ҳ
у
қ
у
қ
ига эга эмас, балки унинг бажарилишини назорат этиш 
ҳ
у
қ
у
қ
ига эгадир.
Муайян 
ҳ
удуд учун умумий 
қ
онунларни ўрнини босувчи айрим 
масалалар бўйича тегишли 
қ
онунлар чи
қ
ариш 
ҳ
у
қ
у
қ
ининг йў
қ
лиги 
ма
ҳ
аллий давлат 
ҳ
окимиятини ажратиб турадиган му
ҳ
им мезондир. 

---

 
 
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM 
802
Албатта, 
ма
ҳ
аллий 
бош
қ
арув 
органлари 
умумий 
хул
қ
-атвор 
қ
оидаларини ўз ичига олган тегишли 
қ
оидаларни чи
қ
арадилар. Аммо 
улар 
қ
онунларга тегишли эмас. Ма
ҳ
аллий бош
қ
арув органлари ―ўз 
ваколатларини ўрнатиш ваколатига‖ эга эмаслар, яъни ўз ваколатлари 
доирасини муста
қ
ил равишда ани
қ
лай олмайдилар; давлатнинг ўзидан 
фар
қ
ли ўларо
қ
, ма
ҳ
аллий 
ҳ
амжамият суверенитетга эга эмас. 
Ю
қ
орида айтилганларнинг барчасини умумлаштириб, шуни таъкидлаш 
керакки, ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимият бу мажбурлов воситаси асосида 
ма
ҳ
аллий 
бош
қ
арув 
функцияларини 
амалга 
оширадиган 
муносабатлар тизимидир. Ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимият бу нафа
қ
ат ижтимоий 
ҳ
окимият, балки ма
ҳ
аллий 
ҳ
амжамият номидан амалга ошириладиган 
ва 
қ
онунларга асосланган ма
ҳ
аллий тартибда 
ҳ
аракат 
қ
илувчи давлат 
ҳ
окимиятидир. Ма
ҳ
аллий бош
қ
арувнинг мо
ҳ
иятини та
ҳ
лил 
қ
илиш унинг 
бир ва
қ
тнинг ўзида иккита тамойилни бирлаштирган деган хулосага 
келишимизга имкон беради: давлат ва жамоатчилик. Шуни таъкидлаш 
керакки, ма
ҳ
аллий 
ҳ
окимиятнинг икки томонлама хусусиятига 
қ
арамай, 
ҳ
озирги пайтда мавжуд бўлган ма
ҳ
аллий давлат 
ҳ
окимияти 
органларининг конституциявий равишда иккита муста
қ
ил 
ҳ
окимият 
(вакиллик ва ижро) тузилмасига бўлиниши лозимдир. 
Ҳ
озирда ма
ҳ
аллий вакиллик органлари тушунчасининг мо
ҳ
иятини 
очиб берувчи ягона таъриф 
ҳ
анузга 
қ
адар шаклланмаган. Кўплаб 
илмий-назарий манбаларда ма
ҳ
аллий вакиллик институтларининг 
давлат 
ҳ
окимияти органлари тизимида тутган ўрни тў
ғ
рисида фикрлар 
билдириб ўтилиб, унинг мазмунига турлича ѐндашилади. Жумладан, 
олим М. Масловскаянинг фикрига кўра , ма
ҳ
аллий вакиллик органи бу 
ма
ҳ
аллий сайловларда сайланадиган депутатлардан иборат бўлган, 
тарихий ва бош
қ
а ма
ҳ
аллий урф-одатларни инобатга олган 
ҳ
олда 
а
ҳ
оли манфаатларидан келиб чи
қ
иб, ма
ҳ
аллий даражадаги 
масалаларни 
ҳ
ал этиш бўйича ало
ҳ
ида махсус ваколатларга эга 
бўлган оммавий 
ҳ
окимият органидир. Унинг сайлов ор
қ
али 
шаклланадиган оммавий 
ҳ
окимият органи сифатидаги таърифига 
қ
ўшилган 
ҳ
олда шуни айтиш мумкинки, ма
ҳ
аллий вакиллик органи 
давлатнинг 
қ
уйи 
ҳ
удудларида 
қ
онунларни амалга оширилишини 
назоратга олувчи 
ҳ
окимиятнинг му
ҳ
им бў
ғ
инидир. Бош
қ
а бир тад
қ
и
қ
отчи 
А. Барихин томонидан а
ҳ
оли манфаатларини ифода 
қ
илиш 
ҳ
амда 
мазкур а
ҳ
оли номидан маълум бир 
ҳ
удудга дахлдор 
қ
арорлар 
қ
абул 
қ
илиш 
ҳ
у
қ
у
қ
ига эга бўлган ма
ҳ
аллий ўзини ўзи бош
қ
аришнинг сайлов 
йўли билан шаклланадиган органидир, дея таърифланади. Тў
ғ
ри, 
ма
ҳ
аллий вакиллик органи ўз фаолиятини муста
қ
ил амалга оширади, 

---