2 Ўзбекистон республикаси

Қораламалар чизиқлар ѐрдамида расм ишлаш 
Бадиий маълумот беришда борлиқни ҳаққоний тасвирлаш талабаларга 
амалий билимларни берибгина қолмай, 
балки 
уларнинг 
умумий 
дунѐқарашларини 
ўстиришда 
катта 
аҳамиятга эгадир. Ҳаққоний расм чизиш 
санъати, борлиқни ҳаққоний образларда 
тасвирлаш 
маҳоратини 
ривожлангтиришни ўз олдига мақсад 
қилиб қўяди. 
Расм чизишни ўрганиш талабаларга атрофдаги жисмларнинг ҳажмини 
ҳаққоний тасвирлаш билан бирга, уларнинг эстетик дидларини ўстиришда 
катта аҳамиятга эга. 
Расм чизиш асосларини ўрганиш, 
нарсанинг ўзига қараб босқичма-босқич 
тарзда 
тасвирлаш 
принципида 
қурилгандир. 
Табиатга 
муҳаббат 
ўта 
кузатувчанлик, 
буюмларни 
тўғри 
тасвирлаш каби фазилатлар ҳар бир 
тасвирий санъат билан шуғулланадиган 

---

105 
кишиларга хос бўлмоғи керак. 
Тасвирий санъат ўқитувчининг этук малакага эга бўлишида нафақат 
амалий билимларни ўзлаштирилган бўлиши, балки тасвирлаш санъатининг 
назарий тайѐргарлигининг пухталилига ҳам боғлиқ. 
Бўлғуси педагог-рассомларга буюк рассом ва тасвирий санъат сохасида 
кўплаб назарий, амалий билимларни мерос қилиб қолдирган кишилар ҳаѐти 
ва ижодий фаолиятлари билан таништириш, уларнинг асарларини чуқур 
ўрганиш ҳам катта аҳамиятга эга. 
Қаламтасвир машғулотлари Бадиий-графика факулътетидаги мутахассис 
ўкув фанларининг асоси сифатида бўлажак тасвирий санъат ўқитувчиларига 
қуйидаги асосий қонунларни ўргатишни мақсад қилиб қўяди :
1. Композиция асослари. 
2. Чизиқли конструктив тузилиши . 
3. Буюмларнинг нисбатлари. 
4. Перспектива қонунлари . 
5. Ҳаракат. 
6. Бажарилаѐтган тасвирдаги ѐруғ ва сояларнинг қонуниятлари. 
6. Тасвирни методик изма-изликда тўғри бажариш . 
Бу кўникма ва малакалар талабанинг олий ва ўрта ўқув юртида билим 
олид давомида ўқув машқларини бажариш орқали ривожланади ва 
такомиллашиб боради. Ушбу билимлар бўлажак ўқитувчи-рассомнинг 
олийгоҳни тугатгандан сўнг, педагогик ва ижодий иш жараѐнида ҳам катта 
аҳамиятга эга. 
Қаламтасвирда 
этук 
асарларни 
яратиш рассомдан катта кузатувчанлик, 
нарсанинг ўзига қараб расм ишлаш 
малакаларини, шу юзада қўлланиладиган 
қонун ва қоидаларга риоя қилган ҳолда, 
албатта қалам билан ишлашдаги маҳорат 
ва тажрибани талаб қилади. Буларнинг 
барчасига этишиш учун қизиқувчанлик, назарий билим ва тажрибани 
орттириш учун эса узлуксиз машқлар 
қилиб бориш керак. Фақат шундагина 
этарли маҳорат ва билимга эга бўлиши 
мумкин. 
Расм чизиш асосларини ўрганиш, 
нарсанинг ўзига қараб босқичма-босқич 
тарзда тасвирлаш принципида қурилган. 
Тасвирий санъат ўқитувчининг этук 

---

106 
малакага эга бўлишига нафақат амалий билимларни ўзлаштирган бўлиши, 
балки тасвирлаш санъатининг назарий тайѐргарлигинининг пухталигига ҳам 
боғлиқдир. 
Мазкур мавзуга бағишланган илмий-назарий нуқтаи назарда олиб 
борилган ишларга кўра қаламтасвир билан шуғулланиш ўзининг назариясига 
таянган ҳолда амалий дастурларини, шунингдек расм ишлаш қоидаларининг 
ишлаб чиқилишини амалга ошира олган.