Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

 
KVERSETIN FLOVONOIDINING Fe(II) IONLARI BILAN HOSIL QILGAN 
KOMPLEKS BIRIKMASINI KVANT KIMYOVIY BAHOLASH 
Ismatov D.M., Muxamadiyev N.Q. 
Samarqand davlat universiteti. Samarqand, Oʻzbekiston 
E-mail:[e-mail]
 
Flavonoidlar koʻplab biologik va kimyoviy faollikka ega boʻlgan polifenol 
birikmalari boʻlib, karbonil va gidroksil guruhlari hisobiga metall ionlari bilan 
flavonoid/metall nanokompozitlarni hosil qilish imkoniyatiga ega. Flavonoid va 
metall ionlari ishtirokida hosil qilingan xilat komplekslarning qoʻllanilishi, ularning 
lyumenitsent, anti yoki prooksidant, antigimolitik kabi xossalaridan kelib chiqadi. 
Shu bois, flavonoidlar va ba’zi oraliq metallar ionlaridan xelatlar hosil boʻlish 
reaksiyalari mexanizmini kvant kimyoviy usullarda oʻrganish, reaksion markazlarni 
aniqlash hamda ularni miqdor jihatdan baholash orqali “struktura-xossa” oʻrtasidagi 
bogʻliqlikni oʻrnatish imkoniyatini beradi. Shu maqsadda mazkur ishda ham 
flavonoid kversetin va Fe (II)ionlaridan hosil boʻlgan gibrid xelat kompleksning 
barqarorlik konstantasi, molekulada zaryad zichligining taqsimoti kabi termodinamik 
parametrlari yarim emperik (RM3), Ab initio va DFT kabi kvant kimyoviy usullarda 
oʻrganildi. 

---

54 
Flavonoidlar 
molekulasi 
tarkibidagi 
3-OH 
guruhining 
glikozitlanishi 
(kversetindan rutingacha) hisobiga konyugatsiyani qisman yoʻqolishiga olib keladi. 
Bu esa oʻz navbatida molekulada induksion effektni oʻzgarishiga olib keladi. Buni 
HOMO - LUMO bogʻlanishning kamayishi bilan tushuntirish mumkin. 
Fe(II) kationi va kversetin oʻrtasida kompleks hosil boʻlishida flavonoidning 
aromatik halqadagi (A va C) hamda kislorodli giterotsiklik halqadagi (C)3,5,7,3’, 4’ 
pentagidroksillar hisobiga vujudga keladi. DFT usulida Fe(II) kationi va 
kversetinning 3’-OH hisobiga hosil boʻlgan bogʻning uzunligi 1,279 A°, 4’-OH 
hisobiga vujudga kelga bogʻ uchun 1,419 A° hamda 3-OH, 5-OH gidroksil guruhlari 
hisobiga vujudga kelgan bogʻlarning uzunligi mos ravishda 1,456 A° va 1,318 A° 
ekanligi aniqlandi. Shuningdek, Fe(II) kationi va kversetinning turli gidroksil 
guruhlari hisobiga hosil boʻlgan kompleksning bogʻ energiyalari Ab initio usulida 
hisoblandi (1-jadval). 
1-jadval 
Kversetin va Fe(II) kationi kompleksining Ab initio usulida 
hisoblangan bogʻ energiyalari 
Kompleks 
4C=O va 5-OH, 
kkal/mol 
3’-OH va 4’-OH, 
kkal/mol 
3C=O va 5-OH, 
kkal/mol 
Kversetin-Fe (II) 
78,912 
76,361 
74,365 
Jadvaldan, funksion guruhlarning bogʻ hosil qilish energiyasi 3C=O va 5-OH 
bogʻlarida eng kam ekanligini koʻrish mumkin. Fe(II) kationi va kveretstin 
kompleksining barqarorlik konstantalari Mulliken usulida hisoblandi. Bogʻ uzunligi 
kamayishi bilan kompleks barqarorlik konstantasining ortib borishi aniqlandi. 
Shu bilan bir qatorda Fe(II) kationi va kversetin oʻrtasida hosil boʻlgan 
kompleksning barqarorlik konstantasi DFT usulida aniqlandi. Unga koʻra Fe(II) 
kationi va ikkita kversetin molekulasidan hosil boʻlgan xelatning barqarorlik 
konstantasi 
logβ 
= -4,56 ga, Mulliken usulida hisoblan kvant kimyoviy hisoblangan 
molekulaning dipol momenti esa 6,125 ga teng ekanligi aniqlandi.