4-ГИДРОКСИ-3-(4-СУЛЬФОНАТО-1-
НАФТИЛАЗО)-1-НАФТАЛИНСУЛЬФОНАТНИНГ АНАЛИТИК
КИМЁДА ҚЎЛЛАНИЛИШИ
1
Турабов Н.Т.,
1
Тоджиев Ж.Н.,
2
Хусанов Б.М.,
3
Тошхўжаев М.А.
1
Ўзбекистон Миллий университети,
2
Денов тадбиркорлик педагогика
институти,
3
Гулистон давлат университети
Маълумки, оғир ва заҳарли металл ионларининг микро- ва
макромиқдорларини асосан, оптик анализ усуллари ёрдамида аниқлашда айрим
азореагентлар ва уларнинг ҳосилалари муҳим ўрин эгаллайди.
206
Реагент турли хил металл ионлари билан маълум хоссали барқарор комплекс
бирикмалар ҳосил қилиши сабабли муҳим аҳамиятга эга. Азобўёқлар
таркибида электронодонор гуруҳлар (-СН
3
;-С
2
Н
5
ва бошқ.) бўлса, реагентлар
жуда сезгир ҳисобланади, агарда электроноакцептор гурухлар (-СI;-Br;-OCH
3
-
OH ва бошқ.) тутса унда танлаб таъсир этувчанлик тавсифи яхшиланган
бўлади.
Бир
вақтнинг
ўзида
2.7-динитроза-1.8-диоксинафталин-3.6-
дисулфокислота молекуласи ҳам электронодонор (ЭД) ҳам электроноакцептор
(ЭА) гурухлар бўлса реагентнинг ранги аниқ кўринади ва комплекснинг
аналитик ва метрологик тавсифларини яхшилангани кўрилади. Бундай
реагентларнинг сезгирлиги ва танлаб таъсир этувчанлиги ошади. Оптик анализ
методлари-органик оксиазореагентларни металл ионлари билан ҳосил қилган
комплекс бирикмаларини аниқлашда кенг қўлланилади.
Ушбу илмий ишда янги органик реагентлардан бири 4-гидрокси-3-(4-
сульфонато-1-нафтилазо)-1-нафталинсульфонатнинг
динатрийли
тузи
(Азорубин, Е-122) нинг турли физик-кимёвий тавсифларини ҳамда баъзи оғир
ва заҳарли металлар билан комплекс ҳосил қилиш жараёнларини ўрганиш ва
улар асосида баъзи металларнинг микромиқдорларини аниқлаш услубларини
ишлаб
чиқиш,
физик-кимёвий
тавсифларини
аниқлаш,
саноат
қотишмаларининг стандарт намуналари ва табиий объектлар таркибидан
аниқлаш назарий ва амалий жиҳатдан мухим аҳамиятга эга ҳисобланади.
Азорубин (Е-122) сув, спирт ва бошқа эритувчиларда яхши эрийди ва тўқ-қизил
рангли эритмани ҳосил қилади.
Азорубин (Е-122) реагентини квант-кимёвий ҳисоблашлари олиб борилди. Унга
кўра реагент молекуласи таркибида мавжуд бўлган N, O, S атомларидан қайси
биридан боғланиш кетишининг назарий эҳтимоллиги кўпроқ эканлиги
аниқланди.
Анализ жараёнида металл ионларининг 1мг/мл ли стандарт эритмаси, 0,05% -
ли азорубин (Е-122) реагенти ва буфер эритмаларидан фойдаланилди.
Тажриба натижалари КФК-3 ва рН метр (рН/mv/TEMP Meter P25) да ўлчанди.
Азорубин (Е-122) реагентини сезгирлигини аниқлаш мақсадида турли металл
ионлари билан сифат реакциялари ўрганилди. Комплекс бирикма ҳосил қилиш
учун 25,0 мл ли колбаларга рН и турли хил бўлган универсал буфер эритмадан
5,0 мл дан, 0,05 % ли азорубин (Е-122) реагенти ва титри 50 мкг/мл бўлган
металл ионаларини ишчи эритмасидан 1,0 мл дан олинди. Ҳосил бўлган
комплекс бирикмаларни ранг ўзгариши солиштирма эритмага (металл ионлари
бўлмаган эритма) нисбатан кузатилди. Тажриба натижалари 1-жадвалда
келтирилди.
207
Do'stlaringiz bilan baham: |