М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева


«психик т араккиёт нинг энг я кин запаси»



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

«психик
т араккиёт нинг энг я кин запаси»
тушунчаси мухим ахамият касб этади. Бунинг 
асл мохияти, боланинг мустакил фаолияти катталар билан хамкорликда, унинг 
рахбарлигида амалга оширилади. Л.С.Выготский томонидан киритилган «психик 
тараккиётнинг энг я кин зо.часи» туш унчаси «таълим тараккиётдан олдинда 
боради» деган умумий коиданинг яккод мазмунияи тушуниш учун имкоиият яратади.
Э.Торнлайк ва Ж.Пиаженинг таълим билан тараккиётни айни бир нарса деб 
туш ун ти ри ш и га карамай Л.С.В иготский: 
«Б ола тараккиётини х,еч махал
мактаб таьлимидап ташкрридаги соя деб л;исоблаш мумкин эмас», -
деб 
таъкидлайди. Бундан ташкари, таълим ва тараккиёт бир-бирига тобе булмаган 
жараснлардир, деган йуналнш даги п сихологларьи хам у каттик танкид килади. 
П. П.Блонский таълимнинг бола тараккиётидаги урнига алохида ахамият беради. 
Шунинг 
учун
укувчиларнинг аклий ривожланиши туф идан-тугри мактаб дастури 
мазмуиига боглик эканлигини таъкидлайди. Унинг фикрича, таълим жараёнида 
болалар маълум коида асосида фаолият килишга одатланадилар. Таълим таъсири 
натижасида укувчиларда уз-узини ва узининг аклий фаолиятинн назорат килиш 
юзага келади. Психолог-олимлардан В.В.Давидов, П.Я.Гальперин. Д.Б.Эльконин,
Н.АМенчинская, А.А.Люблинская, Э.Г.Гозиевлар уз тадкикотларида таълимнинг 
гараккиётдаги етакчи ролнни таъкидлашади.
Психик тараккиётнинг омиллари ва шароитлари аниклаб олинган такд и рда хам, 
п си хи к ад а ю зага келад иган узгариш ларнинг манбалари, психик ривожланишни 
харакатга келтирувчи кучлар нималардан иборат, деган саволнннг тугилиши, 
табиийдир.
Боланинг психик ривожланишини харакатга келтирувчи кучлар мураккаб ва 
турли-тумандир. Ривожланишнинг мохиятини карама-каршиликлар курашкдан, ички 
зиддиятлар боланинг, психик ривожланишини бевосита харакатга келтирувчи 
кучлар, таълим ва тарбия жараёнида ю зага келадиган хамда бартараф килинадиган 
эскилик 
ва 
янгилик 
уртасидаги 
карама-каршиликлардан 
иборатдир. 
Бундай 
зиддиятларга, масалан, фаолият томонидан юзага келадиган янги эхтиёхслар билан 
уларни кондириш имкониятлари уртасидаги зиддиятлар; боланинг усиб бораётган 
ж исмоний ва рухий имкониятлари билан эски, таркиб топган узаро муносабат 
шакллари ва фаолият турлари уртасидаги зиддиятлар; жамият, жамоа, катта одамлар 
томонидан кундан-кунга ортиб бораётган талаблар билан психик тараккиётнинг 
мазкур дараж аси уртасидаги зиддиятлар киради.
Масалан, кичик мактаб ёшндаги укуЕчида мустакил иродавий фаолиятга 
нисбатан булган тайёрлик билэн хатти-харакатларнинг м авж уд вазиятга ёки 
бевосита ички кечинмаларга богликлиги уртасида зиддият мавжуддир, усмирларда 
эса энг кучли зиддиятлар бир том ондан, унинг узига узи бахо бериш и ва 
уз
талаб лари дараж аси ва иккинчи томондан, атрофдагиларнинг унга нисбатан булган 
м ун осаб атлари хаки д аги ички кечинм аси у р таси д а, ш унингдек, узининг
26


ж ам оадаги реал м авк еи тугрисид аги ички кечинм аси уртасид а; катта одам лар 
х аёти л а гу л а хукукли аъзо еиф атида катнаш иш и эхтиёжи билан бунга уз 
имкониятларининг мое келмаелнги уртасида пайдо булади.
К урсатилган б арча зи д ди ятлар б и р н у н ч а ю кори дараж ада! и психик, 
ф аолиятларни таркиб топтириш оркали бартараф килинади. Н атиж ада бола 
психик ривож ланиш нинг янада ю ксакрок боскичига кутарилади. Эхтиёж
кон дн ри лад и - зи д д и я т йуколади. Бирок кондирилган эхтиёж , янги эхтиёж ни 
тугдиради. Бу зи д ди ят бош ка бир зиддият оилан алм аш инади, тараккиёт давом 
этади.
Рнвож ланиш ф акат соф микдор узгариш лари ж араёнидан, яъни канд айдир 
п си хи к 
х о д н е ал а р н и н г, 
х у су с и я т 
ва 
си ф атл а р н и н г 
купайиш и 
ёки 
кам айиш идаи 
и б о р ат 
булиб 
колм ай, 
балки 
си ф ат 
жихатдан 
янги 
хусусиятларнинг, яъни янгидан хосид килинган сиф атларнинг пайдо булиши 
билан богликдир,
П сихологлар психик ривож ланиш нинг ум ум и й конуниятлари борли ги н и
к ай д этиб к у р са тм о к д а л ар . Б и р о к м ухи т та ъ с и р и га нисбатан бу конуниятлар 
иккиламчидир, чунки бу конуниятларнинг у зи га хос хусусиятлари хаёт 
ш ароитига, 
ф аоли ятга 
ва 
тарби яга 
богликдир. 
М ана 
шундай 
умумий 
конуниятларга биринчи навбатда, 

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish