2-mavzu. Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug‘lik va qorong‘ulik reaksiyalari

donor
, qabul qiluvchi modda 
akseptor 
deyiladi. Donor bilan 
akseptor birgalikda oksidlanish qaytarilish tizimini tashkil etadi. Bu reaksiyalarni boshqaruvchi 
fermentlarga oksidoreduktazalar deyiladi. 
Oksidoreduktazalar uch guruxga bo‘linadi: 
Anaerob degidrogenazalar; Aerob degidrogenazalar; Oksigenazalar. 
Anaerob degidrogenazalar – 
elektronlarni kisloroddan tashqari oraliq akseptorlarga yetkazib 
beradilar. Bular ikki komponentli fermentlar, kofermenti NAD
+
(nikotinamidadenindinukleotid) bo‘lishi 
8
William G. Hopkins and Norman P. A. Huner 2009. Рр.173 

---

mumkin. Oksidlanish natijasida NAD
+
qaytarilgan NAD N xolatga o‘tadi. Bu fermentlarga 
alkogoldegidrogenaza, laktadegidrogenaza, malatdegidrogenaza va boshqalar kiradi. 
Aerob degidrogenazalar 
– elektronlarni har xil oraliq akseptorlariga va kislorodga yetkazib 
beradi. Bular ham ikki komponentli fermentlar bo‘lib, flavoproteinlar deyiladi. Bularning tarkibiga 
oqsildan tashqari riboflavin (vitamin V
2
) ham kiradi. Ikki xil koferment mavjud: 

Flavinmononukleotid (FMN), 

Flaminadenindinukleotid (FAD) 
FMN tarkibiga kiruvchi ferment – dimetilizoalloksazin, FAD- suksinat degidrogenaza. Bularning 
akseptorlari xinonlar, sitoxromlar va kislorod. 
Oksidazalar 
– elektronlarni fakat kislorodga yetkazib beradi. Aerob harakterga ega. Bu 
fermentlar ishtirokida uch xil birikma hosil bo‘ladi: 1) suv, 2) vodorod peroksid, 3) kislorodning 
superoksid anioni. 
Vodorod va superoksid anioni (O
2
-) zararli bo‘lgani uchun hujayrada fermentlar yordamida 
neytrallanadi: 
Suvning hosil bo‘lishida fermentlardan sitoxromksidazalar, polifenoloksidazalar va boshqalar, 
vodorod peroksidining hosil bo‘lishida-flavoproteinoksidlar, kislorodning superoksid anioni hosil 
bo‘lishida-ksantinoksidazalar ishtirok etadi. 
Oksigenazalar 
ham, oksidazalar kabi muhim ahamiyatga ega. Bu fermentlar yordamida kislorod 
aktiv xolatga keladi va organik moddalar bilan birikadi. 
Nafas olishda organik moddalarning kislorod yordamida anorganik moddalarga pachalanishi 
mazkur jarayonning o‘ziga xos xususiyatlari borligini ko‘rsatadi, chunki organizmdan tashqarida bu 
organik moddalar molekulyar kislorod bilan reaksiyaga kirishadi. Nafas olish jarayonining ana shu o‘ziga 
xos xususiyatlarini aniqlab, nafas olish ximizmining xozirgi zamon tushunchasiga asos solgan olimlar: 
A.N.Bax, V.I.Palladin va S.P.Kostichevlar hisoblanadi.