Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

82

---

PROKARIOTLAR
K O ‘K-YASHTL S U V O 'T L A R B O ‘LliYI1 - C Y A N O P IIY T A
BoMimninig nom lanishi (grekcha “syanos” —k o ‘k ) tallom ning 
rangidan, k o 'k rangli p ig m en t fikotsianning к о ‘pligi bilan b og'liq. 
K o ‘k-yashil su v o ‘tla m i”sianobakteriya ” deb nom lanish ilm iy 
adabiyotlar, darslik, o ‘quv q o 'llan m alarid a k o 'p uchram oqda. Bu 
ularning hujayrasini eub ak teriy alar bilan ancha uzviy b o g ‘liqligi 
bilan b o g 'lan sa, oksigen fotosintezni am alga oshirishi k o 'k -y ash il 
s u v o ‘tlaridagi tuzilish bilan eukariotlar xloroplastlari orasidagi 
o 'x sh a sh lik a n 'a n a v iy nom qolishiga asos b o ‘ladi. B iz bu guruh 
o rg anizm lam i a n ’anaviy nom da “k o 'k -y ash il s u v o 'tla ri” deb atalishi 
bilan b irg asian o b ak teriy alar deyilishini ham tarafdorim iz.
K o 'k -y ash il su v o 'tla ri um um iy tavsifi quyidagicha. H ayotiy 
davrasi davom ida xech qachon xivchin hosil qilm aydi. K o'k-yashil 
su v o 'tlari bir hujayrali, k o lo n iy a hosil qilgan va k o 'p hujayrali 
hisoblanadi. H ujayralari pro k ario t tuzilishli.Fotosintezni am alga 
o shiradigan p ig m en tlari tilak o id lard a jam lan g an ,sito p lazm ad a yakka 
va o 'z a ro teng u zo q lik d a b o 'la d i.
H ujayrasining rangi k o 'k d a n qizil va yashilgacha b o 'lg an holda 
uning tarkibidagi p ig m e n tla m in g nisbatiga b o g 'liq . P igm entlar 
yarim yum aloq yoki y arim disksim on fikobilisom alarda, u lar qator 
b o 'lib tilakoidlarning y u zasid a joylashgan.
M uqobil polisaxarid-tsianofitsin kraxm ali tuzilishiga k o 'ra
glikogenga yaqin. P o liedrian tanalar karboksisom alarda R ubisko 
ferm enti bor. D N K hujay ran in g m arkazida m em brana bilan 
o 'ra lm a g a n
b o 'la d i. 
K o 'k -y a sh il 
su v o 'tlarin in g
k o 'p ch ilig id a 
p lazm id lar ham (D N K n in g xalqasim oni kich ik m olekulasi) bor. 
H ujayra devorining tark ib iy qism i m ureindan iborat. H ujayra k o 'p
hollarda p o lisax arid lar iborat, shilliq g 'ilo f bilan qoplangan. 
K o 'p ay ish i veg etativ v a jin ssiz. Jinsiy k o 'p a y ish i y o 'q , shunga 
qaram ay irsiy rek o m b in atsiy a m avjud.
K o 'k -y a sh il s u v o 'tla r dengizlar va chuchuk suvlarda va 
quruqlikda ham tarqalgan.