Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Lobopodiylarsitoplazmani 
yum aloqlangan 
burtmasi holida ular am yoboid tipli tallom da (masalan Brehmieela), 
m onad 
tuzilishlilarda 
(masalan 
eruthropsiz), 
aksopodiylar-
m ikronaylardan tashkil topgan paypaslagichsim on hosilalar.
Xivchinlari bo'lg an suvo'tlarning ayrim larida hujayrani usti 
tangachalar bilan qoplangan. Tangacha bittadan yoki o'zaro bir-biri 
bilan bog'lanib umumiy qoplam -teka hosil qiladi (masalan Synura). 
Q oplam organik yoki anorganik harakterda bo'lishi mumkin. 
O rganik tangachalar yashil, tillarang, kriptofit (dinofita) suvo'tlarida 
anorganik tangachalar asosan kaltsiy karbonat yoki kremnezyomdan 
iborat kaltsiy karbonatlilarni 
kokkolitlar 
deyiladi.
Xivchinli va am yoboid suvo'tlarda hujayra organik tuzilishli 
“uycha”larda ham joylashadi. U ycha devori yupqa va shaffof 
(masalan, Dinobryon) yoki m ustahkam va rangli (masalan: Trache- 
lom onas) bo'ladi. S uvo'tni ko'payishi davrida uycha saqlanadi,
26

---

yuzaga kelgan hujayralardan bittasi chiqib kctib o'/.iga yangisini 
hosil qiladi.
Evglena suvo'tlarining hujayra qoplami 
- p e llik u la
deyiladi. 
Uning qalinligi va elastikligiga k o ‘ra u o ‘zgarmas (masalan: Phasus, 
Lepocinclis,
Algin kislota, fukoidin, agarozalarning sturuktura birligi.
Rhabdom onas) yoki m a’lum darajada metaboliyali (o‘zgarib 
turadigan) boMishi(masalaan:Astassia, evglena, Peranema) mumkin.
Dinofita suvo'tlarining hujayra qoplami 
amfiesma 
plazmolema 
va uning ostida joylashgan yassilangan vezikulalaming majmui 
alvcoladan 
iborat. Bir qator dinofitalarning vezikulasidaselyulozali 
plastinkalar b o ‘lib, bunday amfiesma 
teka 
yoki 
sovut 
(masalan: 
Seratium, Peridinium ) deyiladi.
Diatom 
suvo‘tlarida plazmolemmaning tashqi 
tomonidan 
maxsus hujayra qoplami- sovut hosil boMadi. Kimyoviy jihatdan u 
am orf kremnezyomdan iborat. Bundan tashqari sovut tarkibida 
organik birikm alarning aralashmalari, temir, alyuminiy, magniy 
ham boMadi. Sovut tashqi va ichki tomondan pektin moddasidan 
iborat qavat bilan qoplangan.
M onad tuzilishli xlam idom onadalar va volvokslarda hujayra 
devori o ‘ziga xos tuzilgan. Ulardaselyuloza yo ‘q, u glikoproteinlar 
(oqsillarni uglevodlar bilan birikishi)dan tashkil topgan. Uglevodlar 
galaktoza, arabinoza, mannoza va glukozadan iborat.
Suvo‘tlarining ko'pchiligini hujayra devori yuksak o'sim liklar 
hujayralaridagi bilan o'xshash, asosanselyulozadan tashkil topgan. 
Unda pektin, gem itsellyuloza va boshqa m oddalar ham bor. 
G emitsellyuloza turli geksozalar, pentozalardan iborat geterom er 
tarmoqlangan polimerdir. Pektin m oddalar tarmoqlangan, galaktu- 
ron kislotali polim er, ular Golji apparatida sintezlanib keyin po'stga 
chiqariladi.
Algin kislata D-mannuron va L-guhiron kislotalar qoldig'ini 
tutgan polimer: 
Uning 
eriydigan 
tuzlari 
q o ‘n g ‘ir suvo'tlar 
hujayralari tarkibida bo'ladi.