Radioaloqa sistemalari Dars o’quv maqsadi

Tarqatuvchi 
qurilma 
Qabul 
qiluvchi 
Aloqa tarmog’i 
 

---


xalallar fonida signallarni aniqlash; 

xalallar fonida signallarni ajratib olish; 

signal parametrlarini baholash; 

xabarlarni qaytadan tiklash.
 
Axborotlarni tarqatuvchi radiotexnik sistemalar 
Axborotlarni (xabarlarni) uzatuvchi radiotexnik sistemalar elektromagnit 
tebranishlar 
yordamida 
uzoq 
masofalarga 
axborotlarni 
uzatish 
uchun 
mo’ljallangan. Bunday sistemalarga birinchi navbatda turli telekommunikasiya 
yoki elektr aloqa sistemalari kiradi. Ular aloqa sistemasi, radioeshittirishlar, 
televideniya va video konferensiya aloqalari hisoblanadi. 
Radiotexnik sistemasining asosiy vazifasi shundan iboratki, axborotlarni 
fazoga elektromagnit to’lqinlar orqali erkin tarqatishdan iboratdir. Elektromagnit 
to’lqinni tarqatish esa, antenna orqali amalga oshiriladi. 
Tarqatuvchi antennadan qabul qiluvchi antennaga yuqori chastotali elituvchi 
tebranishlar yetib keladi. Ularning biror bir parametri uzatilayotgan xabar 
qonuniyati bo’yicha o’zgartiriladi (modullashtiriladi). Radioto’lqinlar aniq 
yo’nalish bo’yicha tarqalib, qabul qiluvchi antennaga yetib boradi. Uning ta’sirida 
elektr yurituvchi kuchga (yuqori chastota toklari) aylantirilib, o’zatilayotgan 
axborotga o’zgartiriladi. 
Radioaloqa sistemasi o’zida radiotexnik sistemalarini jamlagan bo’lib, ikkita 
katta sinfga bo’linadi, ya’ni simpleks va dupleks aloqa sistemasi. 
Simpleks aloqada axborot tarqatuvchi bilan qabul qiluvchi qurilmalar 
orasidagi aloqa bitta elituvchi to’lqin chastotasi orqali galma-galdan amalga 
oshiriladi. Simpleks aloqa ko’pincha bitta yo’nalishli aloqa uchun ishlatiladi, 
masalan radio va televideniyada axborotlarni tarqalishi. 
Dupleks aloqa ikki tomonlama radioaloqa bo’lib, ikkita punkt orasida xar-xil 
elituvchi to’lqin chastotasi orqali galma-galdan aloqa qilinadi. Hozirda simpleks 
aloqaning bir qancha ko’rinishlaridan, ya’ni yarimdupleks aloqa yoki ikki 
chastotali simpleks aloqadan foydalanilmoqda. Bu aloqa retranslyatorlar 
(uzatuvchi qurilma) orqali amalga oshiriladi. Retranslyator oraliq qabul qiluvchi va 

---

uzatuvchi radioaloqa tarmog’i punkti kabi foydalaniladigan radiotexnik qurilma 
hisoblanadi. 
Tarmoq aloqa sistemasi bitta kanalli va ko’p kanalli bo’ladi. Ko’p kanalli 
aloqa sistemalarida axborot bir nechta manbalardan bir vaqtning o’zida bitta kanal 
orqali (trakt) amalga oshiriladi. Ko’p kanalli aloqa sistemasining asosiy vazifasi, 
bir qancha manbalardan bir vaqtda xabarlarni uzatish, ya’ni uning utkazuvchanlik 
xususiyatini kengaytirishdir. Aloqa kanalidan foydalanishning samaradorligini 
oshirishga, ortiqcha xabarlarni qisqartirish va abonentlarning ko’p kanalli 
bog’lanishlarini tashkil qilish hisobiga bog’lanish kanallarini zichlashtirishning 
turli uslublarini qo’llash yo’li bilan erishiladi. 
Ko’pgina aloqa sistemalarini o’tkazuvchanlik xususiyatlarini oshirish uchun 
signalni chastota bo’yicha yoki vaqt bo’yicha siqishdan (zichlashtirish) 
foydalaniladi (23.2-rasm.). 
Elituvchi tebranishlarni amplitudali, chastotali va fazali modulyasiya qilish 
kanallarni chastotali zichlashtirilgan ko’p kanalli radioelektron sistemalari yaratish 
imkoniyatini beradi.