Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

Transformatorning transformatsiyalash koeffitsienti
. Transfor-matorning 
salt ishlash holatida ikkita cho‗lg‗am qisqichlaridagi kuchlanishlar nisbati. 
19.
Transformatorning salt ishlash toki.
Transformatorning salt ishlash xola-tida 
birlamchi chulg‗amiga nominal davr tezlikli nominal sinusoidal kuchlanish 
berilgandagi tok. 
20.
Avtotransformatorning namunaviy quvvati
. Avtotransformator chulg‗amlari 
hamma qismlari quvvatlari yig‗in-disining yarmi. Izox: CHulg‗am qismining 
quvvati deb mazkur qism davomli joiz tokining davomli joiz kuchlanishiga 
ko‗paytmasi tushuniladi. 
21.
Transformator chulg‗amining quvvati.
Transformatorning chulg‗amiga 
tashqi zanjirdan kirib keluvchi yoki undan tashqi zanjirga chiqib ketuvchi to‗la 
quvvat. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

24 
2-Amaliy ish
Kuchlanishi 1000 V gacha bo‗lgan elektr uzatish havo liniyalarini 
ekspluatatsiya qilishda texnik talablar va xavfsizlik 
 
1. XL trassasi davriy ravishda novdalar va daraxtlardan tozalanib turishi va 
yonginga nisbatan xavfsiz holatda saqlanishi kerak. 
Simlarga bevosita yaqin usayotgan daraxtlarlarning kesilishini XL ni 
ekspluatatsiya qiluvchi tashkilot amalga oshiradi. 
Daraxt shoxlarini XL simlariga 1 m dan yaqin masofaga yaqinlashishiga yo‘l 
qo‘yilmaydi. 
2. XL ni ekspluatatsiya qilish, uning ishonchli ishlashini ta‘minlashga 
qaratilgan texnik xizmat ko‗rsatish va ta‘mirlashlarni (kapital va joriy) ko‗zda 
tutadi. Texnik xizmat ko‗rsatishda, XL ni ko‗rikdan o‗tkazishlar, profilaktik 
tekshiruvlar va o»lchovlar o‗tkazilishi, kichik shikastlanishlar va nosozliklar 
bartaraf qilinishi va boshqalar kerak. 
3. XL ni ekspluatatsiya qilishda ularni davriy va navbatdan tashqari ko‗rikdan 
o‗tkazishlar amalga oshiriladi. Davriy ko‗riklar ish jadvalini elektr xo‗jaligiga 
javobgar shaxs tasdiqlaydi. 
Ko‗riklar kamida 6 oyda 1 marta, odatda bahor va kuz oylarida o‗tkazilishi 
kerak. 
Yuqorida ko‗rikdan o‗tkazish zarurat bo‘yicha o‗tkaziladi. 
XL ni navbatdan tashqari ko‗rikdan o‗tkazshpni, daryolarda muz ko‗chish va 
suv toshish davrida, trassa zonasida yongin bo‗lganda, kuchli bo‗ronlar, dovullar, 
sovuqlar va boshqa tabiiy ofatlar yuz berganda o‗tkaziladi. 
4. Liniyalar va kirishlarni ko‗rikdan o‗tkazishda quyidagilarga ahamiyat berish 
zarur: 
izolyatorlarning kuygan, darz ketgan va singanligiga, simlar tolalarini 
uzilganligiga va eriganligiga, boglamlarning butunligiga, simlarning rostlanishiga; 
tayanchlarning holatiga va ularning liniya bo‘ylab yoki ko‘ndalangiga ogishiga, 
bandajlarning va yerga ulash qurilmalari- ning butunligiga; 
birkmalarinig XL holatiga, unda yerdan turib irgitib taShlangan simlar 
mavjudligiga va simlarni daraxt shoxlariga tegishiga; kirish shoxobchalarining va 
saqlagichlarning holatiga; tugallovchi kabel muftalari va tushishlarning holatiga; 
trassaning holatiga. 
Ko‗rikdan o‗tkazishda bandajlarni tortish, tayanchlarga chiqmasdan gaykalarni, 
bandajlarning boltli birikmalarini burash, tayanchlarning raqamlanishini tiklash va 
boshqalarni o‗tkazish zarur. 
Avariya harakteridagi shikastlanishlarni va nosozliklarni darhol bartaraf qilish 
shart. 

---

25 
5. XL ga xizmat ko‗rsatuvchi xodimlarning ishlashini nazorat qilish 
maqsadida, muxandis-texnik xodimlar (bundan keyin - MTX,) XL trassasi 
elementlari holatini, avariyaga qarshi tekshirishlar va boshqa tadbirlarni baholash 
uchun yilda 1 marta, tanlab, nazorat ko‗riklarini o‗tkazishlari shart. 
6. XL da elektr uskunalarini SKraM da ko‗zda tutilgan hajmlarda va 
mudsatlarda profilaktik tekshiruvlar, o»lchovlar va sinovlar o‗tkazilishi shart. 
7. Tayanch bandajlari diametri 4 mm va undan ortiq bo‗lgan ruxlangan 
yumshoq simlardan qilinishi lozim. 
Diametri 5-6 mm bo‗lgan ruxlanmagan simlarni qo‗llashga, agar ular asfalt laki 
bilan qoplangan bo‗lsa, ruxsat etiladi. Loyihada maxsus ko‗rsatmalar bo‗lmaganda 
bandaj o‗ramlarining soni quyidagicha qabul qilinadi: sim diametri 4 mm 
bo‗lganda -12; sim diametri 5 mm bo‗lganda - 10; sim diametri 6 mm bo‗lganda - 
8. 
8. XL ni ko‗rikdan o‗tkazishda, profilaktik tekshirishlarda va o‗lchashlarda 
aniqlangan nuqsonlar maxsus nuqsonlar jurnalida (kartotekasida) qayd qilinadi va 
harakteriga qarab, zudlik bilan yoki rejali (rejadan tashqari) texnik xizmat 
ko‗rsatishda yoki XL ni kapital ta‘mirlashda bartaraf etiladi. 
9. XL ni kapital ta‘mirlash, uning konstruktsiyasiga, elementlarining texnik 
holatiga va ekspluatatsiya qilish sharoitlariga (tabiiy sharoitlar, atmosferaning va 
tuproq suvlarining emiruvchanligi, tuproqning holati va boshqalar) qarab, lekin 6 
yilda kamida 1 marta o‗tkaziladi. I va P shamol va muzlash xududlarida 0,4 kV 
kuchlanishli XL tayanchlarining ta‘mirlash davriyligini 9 yilgacha uzaytirishga 
ruxsat beriladi. 
10. Texnik xizmat ko‗rsatish va ta‘mirlash ishlari, odatda barcha zarur ishlarini 
bir vaqtning o‗zida bajarish bilan, XL uchirish muddatini iloji boricha qisqartirib, 
kompleks usulda amalga oshiriladi. 
11. Avariyaviy shikastlanishni o‗z vaqtida bartaraf qilish maqsadida XL ni 
ekspluatatsiya qiluvchi korxona, belgilangan me‘yorlarga ko‗ra materiallar va 
detallarning avariyaviy zahirasiga ega bo‗lishi shart. 

---

26