Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби

 
РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ – ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН ТАРАҚҚИЁТИНИНГ 
АСОСИЙ МАНБАЛАРИДАН БИРИ
 
Махмудов Н. – ТДИУ проф., и.ф.д.
 
Рақамли иқтисодиёт – бу реал сектор фаолияти асосида бизнес ва электрон 
тижорат билан боғлиқ рақамли технологияларга асосланган ижтимоий-
иқтисодий фаолият ва улар томонидан ишлаб чиқарилган, сотиладиган истеьмол 
буюмлари ва хизматлар. Электрон иқтисодиётнинг хизматлари ва товарлари 
учун тўловлар кўпинча электрон пуллар орқали амалга оширилади. 
Рақамли иқтисодиётнинг ўсиши бутун иқтисодиётга таъсир қилади. Ушбу 
соҳанинг иқтисодиётнинг анъанавий тармоқларига таъсир қилиш даврларини 
баҳолашга уринишлар қилинмоқда. Масалан, Бостон Консалтинг гуруҳи 
1
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси “Халқ сўзи” 
2020 йил 25 январь № 19

---

595 
“истеъмол товарлари ва чакана савдони қамраб олган тўртта ўзгариш тўлқини” 
ҳақида гапиради. Рақамли иқтисодиётнинг тарқалиши натижасида барча 
соҳалардаги рақобат ўсиб боради ва тобора глобаллашув жараёни кенг қамровли 
бўлади. 
Дунё аҳолисининг ўсиши ва ресурсларнинг сафарбар этилиши билан 
электрон иқтисодиёт электрон тижорат ва хизматлар соҳаси билан чекланиб 
қолмай, балки хаётнинг барча жабҳаларига: соғлиқни сақлаш, таълим, Интернет-
банкинг ва хизмат турларига таъсир қилади. 
Иқтисодий ва технологик тараққиётнинг янги босқичи сифатида намоён 
бўлаётган рақамли инқилоб инсоният хаётини шиддат билан ўзгартириб, кенг 
имкониятлар яратиш билан бирга, халқаро рақобат майдонининг янада 
кескинлашув даврини бошлаб берди. 
“Рақамли иқтисодиёт” атамаси биринчи бўлиб 1995 йилда Дон Тепкотт 
муаллифлигида чоп этилган “Рақамли иқтисодиёт: тармоқли интелект асрида 
ваъда ва хавф-хатар” (The Digital Economy: Promise and Peril in the age of 
Networked Intelligence) нашрида алоҳида тушунча сифатида истилоҳ этилган. 
Ушбу нашрда рақамли иқтисодиётнинг асосий таркибий қисмларига 
фундаментал 
инновациялар, 
асосий 
технологиялар 
ва 
боғловчи 
инфратузилмалар (интернет ва телекоммуникация тармоқлари) ажратиб 
кўрсатилади. 
Лекин, шуни таъкидлаш жоизки рақамли иқтисодиёт 1995 йилдан эмас, 
балки XX асрнинг 50 йиллардан бошлаб, электрон ҳисоблаш машиналарини 
(ЭВМ) ихтиро қилиниши билан шакллана бошлади. Рақамли иқтисодиёт 4 та 
таъминловчи тизимдан шаклланган: