Ўсимликлар морфологияси ва

141 
-раем.
 Чангчилар чангдонларини йўқотиб, тожбаргларга ўтиши: чапда
испаракнинг айниб (терат) “яшилланган” гуллари; ўнгда оралиқ
формалар: зимовникнинг учки барглар билан косачабарглари ўртасидаги
формалар; пастда — нилуфарнинг тожбарглари билан чангчилари
ўртасидаги формалар.

---

Мураккабгулли ўсимликларда икки жинсли ўрта гул- 
ларнинг тилсимон гулларга айланиши туфайли қатма-қат 
гуллар юзага келади. Масалан, картошкагул, қашқаргул.
Гулнинг қатма-қатлиги ҳодисасига асосланиб, атиргул 
ва пионларнинг янги-янги навлари чиқарилган, улар ман- 
зарали ўсимликлар сифатида шаҳар боғларида экилади.
Гулнинг қатма-қатлик ҳодисаси чангчи ва гултожлар- 
нинг келиб чиқиши бир эканлигидан далолат беради.
Баъзан, қандайдир гул ўқи жуда ўсиб, гул устида барг­
ли новда ёки янги гул ҳосил қилади (масалан, примула^ 
бундай ҳодисага пролификация (лот. п р о л е с — авлод 
наел) деб аталади. Пролификация ҳодисаси гулни шаклан 
ўзгарган, метаморфозалашган новда эканлигини тасдиқ- 
лайди.
Гул онтогенези. Гул онтогенезини ўрганиш, гул аъзо­
ларининг келиб чиқишини аниқлашда назарий жиҳатдан 
муҳим аҳамиятга эга. Гулнинг органлари генератив нов­
данинг апекс (лот. а п е к с — тепа, уч) қисмида экзоген 
бўртмалар кўринишида акропетал ривожланади. Дастав­
вал гул қисмларининг шаклланиши ва ривожланиши гул 
куртакларининг меристема ҳужайраларида содир бўлади 
(142-расм).
Ёпиқ уруғли ўсимликларнинг баъзи бир содда оилала- 
ри (масалан, магнолия ва айиқтовондошлар)да ациклик 
гулларда гул аъзолари кетма-кет, циклик гулларда эса гул­
нинг ҳамма аъзолари бир вақтда ривожланади. Туташган 
косачабарглар, гултожлар ва оддий гулқўрғонлар ҳар хил 
ўсимликларда турлича ривожланади. Баъзи ўсимликларда 
ҳар бир гул доирасининг аъзолари айрим бўртмалар шак-
\Л2-расм.