A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

А -А
д
Chokni betgilan ish i 
А -А
n
- t
p
.........
1
1
a}
j Chokni betgitanishi
7.17-rasm
ы
7.16-rasm
Agar bitta nuqtali payvand chok 
k o ‘rinarli b o ‘lsa, uning o ‘m i asosiy 
tutash chiziqda chizilgan « + » belgi bilan 
k o ‘rsatiladi, ammo u k o ‘rinmaydigan 
bo‘Isa nuqta o ‘mi ko'rsatilmaydi (7.17- 
rasm). Belgisi bo‘lmagan chok tokchasiz 
chiqarish chizig‘i bilan belgilanadi.
Standartda konstruktiv elementlarining o ‘lchamlari ko‘rsatilmagan 
(nostandart) choklarning tasvirlarida konstruktiv elem entlarning 
o‘lchamlari mazkur chizmada ko‘rsatiladi.
Kesimda payvand chokning chegaralari qo‘lda, asosiy tutash chiziqda, 
birikish chetlarining konstruktiv elementlari ingichka tutash chiziqda 
chiziladi (7.18-rasm).
Payvand birikma choklarining shartli belgilarining tarkibi 7.19-rasm- 
da ko‘rsatilgan bo‘lib, 
A
bilan belgilangan joyga payvand chok turini 
ko'rsatuvchi yordamchi belgi qo'yiladi. Masalan, chizmada yopiq chiziq 
b o ‘yicha joylashgan chok va montaj chokining yordamchi belgilari 
ko‘rsatilgan.
Shartli belgilanishi 
^ ^
a)
\ S h a r t li belgilanishi
Ы
A-A
\
Pk \
1
Ж
i
7.18-rasm.
150

---

^ 
"Defis" belgisi
/
i!
к
Ш
■
[
ЛП ■Hv]
 
J
■
 m LED
7.19-rasm
Quyida payvand chokning shartli belgilari tarkibining mazmuni bayon 
etilgan va unga mos keladigan belgilash 7.20-rasm, 
a
da ko‘rsatilgan.
/ o ‘miga payvand birikma choklarining tipi va konstruktiv elementlari 
standartining belgisi (masalan, 
GOST 5264-80).
II
ning joyiga chokning payvand birikmalaming tipi va konstruktiv 
elementlari standartiga muvofiq harfiy-sonli belgisi (masalan, T5).
III
payvandlash usulining payvand birikma choklari tipi va konstmktiv 
elementlari standartiga muvofiq shartli belgisi (masalan, 
РЭ,
buni 
ko‘rsatmaslik ham mumkin).
IV
belgisi va payvand birikma choklarining tipi va konstmktiv
elementlari standartiga muvofiq katetining oicham i (masalan, t^>6).
V
uzuq chok uchun payvandlanadigan uchastka uzunligining o ‘lchami 
« / » yoki «Z» belgi va qadamining o‘lchami (masalan, 50Z100):
- yakka payvand nuqta uchun - nuqta hisobiy diametrining o ‘lchami;
- kontaktli nuqtaviy elektrpayvand choklar va elektrparchin chok 
uchun nuqtaning yoki elektr parchinning hisobiy diametri, « / » yoki «Z» 
belgisi va qadamining o ‘lchami;
- kontaktli rolikli elektr payvand chok uchun chokning hisobiy 
enining o‘Ichami;
- kontaktli rolikli elektr payvand uzuq-uzuq chok uchun chokning 
hisobiy enining o ‘lchami, ko‘paytirish belgisi, payvandlanadigan uchastka' 
uzunligining oicham i, « / » belgi va qadamining o‘lchami;
VI
ga yordamchi belgilar qo‘yiladi.
Elektr yoyi vositasida qo‘lda bajariladigan payvand choklaming shartli 
belgisi standartda ko‘rsatiladi. Bunda choklaming harfiy-raqamli belgilari 
beriladi. 
R
- q o id a bajariladigan, 
P -
yarim avtomat usulida bajariladigan, 
A
- avtomatik bajariladigan, 
К -
kontaktli, 
Sh
- elektr-shlak usulida, 
EP
151

---

- elektr parchinlash, 
IN -
inert gaz islitirokida volfiram elektrod bilan, 
G -
ga
z
alangasi yordamida, 
E
- elektr yoyi bilan, Z - himoya gazi muhitida, 
Uz
- ultra tovush bilan, 
Tr -
ishqalanish bilan, 
X
- yurgizish bilan, 
Pz -
plazmali yoy bilan, 
D f -
diffuzion, 
Lz -
lazer bilan, 
EL -
elektron nurli, 
Bz -
portlatish bilan, / - induksionli, 
Gp - gaz
presslab, 
Tm -
termit bilan.