A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

7.4. Tikilgan chok va metall changakli birikmalar
Tikilgan chokli birikmalar.
Tikish orqali hosil qilingan birikmalami 
chizmada tasvirlash uchun 0 ‘zDSt 2.313:97 dagi qoidalarga amal qilinadi. 
Tikish yo‘li bilan hosil qilinadigan birikmalar chizmada ingichka tutash 
chiziq bilan tasvirlanadi va chiqarish chizig‘ida uning shartli belgisi hamda
tokchasida o ic h a m i q o ‘yiladi. Tikilgan 
chok o ‘m idan strelkasiz chiqarish ch izig i 
chiqariladi. Tikilgan chokning shartli belgisi 
«Z»
 
shaklida b o iib , u chiqarish chizigiga 
asosiy tutash chiziq qalinligida chizib 
qo‘yiladi (7.39-rasm).
Tikilgan chokni xarakterlovchi tikish 
m ateriali (ip va boshqalar), shuningdek, 
ipning soni va chok o ic h am i chizmaning 
texnik talablarida ko‘ rsatiladi. Shoxobchaning 
raqami chiqarish c h izig in in g tokchasiga 
qo‘yiladi (7.39-rasmdagi - n.4).
Agar birikma bir nechta choklarga ega 
b o is a , u holda chizmada chetga yaqin b o ig a n joyda faqat bitta chok 
ko‘rsatiladi. Choklar soni va ular orasidagi masofa chiqarish chizigining
174

---

tokchasi ostida ko'rsatiladi, masalan, 2><4, bu yerda, 2 -
qatorlar soni, 4
-qalorlar orasidagi masofa
(7.39-rasmga qarang).
M etall changakli birikmalar. 
Metall changaklar vositasida hosil 
qilingan birikmalar 0 ‘zDSt 2.313:97 ga muvofiq shartli belgilarda 
belgilanadi va chiqarish chiziqlarida ko‘rsatiladi (7.40-rasm). Metall 
changakli chokning shartli belgisi «*>» shaklida bo‘lib, u chiqarish 
chizig'iga asosiy tutash chiziq qalinligida chizib qo‘yiladi (7.40-rasm).
&
l 
i
1 
i
1 
/
Ы
7.40-rasm
Ustma-ust choklashda va burchaklarni choklashdagi shartli misollar 
7.40-rasmda quyidagi tartibda ko‘rsatilgan:
- changaklarni o‘zaro parallel joylashtirish (a);
- changaklar ketma-ket bitta chiziqda joylashtirilgan chok 
(by,
-
changaklar qiyalatib parallel joylashtirilgan chok (c);
- changaklar burchakka parallel qilib hosil qilingan chok 
(d).
Shuningdek, ustma-ust tikishda changak yordamida hosil qilingan
chokni shartli belgilash belgisi 7.40-rasm, e, burchakli birikma hosil 
qilingan chokni shartli belgilash belgisi 7.40-rasm ,/larda ko‘rsatilgan.
175

---