4-mavzu. Psixologik tadqiqot metodlari klassifikatsiyasi va metod turlari Reja 1

 
Shakllantiruvchi eksperiment
– bu usulning asosiy belgisi V.V.Davidovning “psixikaning u yoki bu 
empirik shakllarining xususiyatlarini oddiygina ta’kidlab emas, balki ularni faol modellashtirib maxsus 
sharoitlarda namoyon etib, ular mohiyatini ochib berishi” kerak degan fikri bilan belgilanadi. 
Shakllantiruvchi eksperiment usullarini qo‘llash o‘quv-kasbiy jarayonlarning ma’lum tavsiflarini 
o‘zgartirish va shu o‘zgarishning ta’lim oluvchilarning yosh, intellektual xususiyatlariga bo‘lgan ta’siri bilan 
bog‘liq. Mohiyatiga ko‘ra, bu usul keng tadqiqot o‘tkazish vositasi sifatida boshqa usullarni qo‘llash orqali 
o‘tkaziladi. 
Shakllantiruvchi eksperiment V.V.Davidov bergan tavsifiga ko‘ra – birinchidan, ko‘p sonli ya’ni, 
statistik muhim; 
ikkinchidan
, u yoki bu konsepsiyani yuritish uchun amalga oshiriladigan; uchinchidan uzoq 
davomli va nihoyat pedagogik-nazariyotchi diagnostik metodistlarni o‘zaro hamjihatliligini ta’minlab 
beruvchi eksperimentdir. Shakllantiruvchi eksperiment kasbiy ta’limning optimal texnologiyalarida, 
korxonada kasbiy tayyorgarlikning samarali metodikasida, malaka oshirish tizimiga innovatsion usullarni 
qo‘llash jarayonida foydalaniladi. 
 
Matematik ishlov berish metodlari guruhi. 
Miqdoriy ma’lumotlarga ishlov berish usullariga tadqiqot 
xulosalarini chiqarishning statistik usullari hamda ular o‘rtasidagi ma’lum aloqalarini aniqlash, ilgari suralgan 
gipotezaning haqqoniyligini tekshirish kabilar hisoblanadi. Natijalarga matematik ishlov berish, 
tadqiqotlarning isbotlanganligini (reprezantliligi) tanlab beradi. 
Sifat ko‘rsatkichlarining miqdoriy ishlov berilganlik bilan bir qatorda psixologik tadqiqotning ob’ektligi 
sezilarli darajada oshiriladi. Tadqiqot usullarining to‘g‘riligi nafaqat qo‘llanilgan matematik apparatning 
takomillashganligiga balki, o‘rganayotgan hodisa va ob’ektlarni real miqdoriy tavsiflarini qay darajada aks 
etishiga bog‘liq. Bu talablarga rioya etmaslik, matematik o‘lchovni oddiy formulalar o‘yiniga aylantiradi. 
Ta’lim yoki tarbiyaning u yoki bu amallarini yoki tomonlarini baholash uchun miqdoriy belgilarni 
topish – matematik muammo hisoblanmaydi. Bu vazifani tadqiqotchi psixologlar hal etishi kerak. Ammo bu 
masalani hal etish uchun o‘lchov usullarining qo‘llash chegaralari va sharoitlarini hisobga olib, psixologik 
hodisalarni to‘g‘ri o‘lchash kerak bo‘ladi.