Biologiya (2) — копия cdr

Glossariy

---

95
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Egri chiziq tartibi
The order of curved 
line
Порядок кривой 
линии
fazoviy egri chiziqlar-
da tekislik bilan egri 
chiziqning eng ko‘p 
kesishish nuqtalar 
soni bilan aniqlanadi. 
Tekis egri chiziqlarda 
to‘g‘ri chiziq bilan egri 
chiziqni eng ko’p ke-
sishish nuqtalar soni 
bilan aniqlanadi
Egri chiziq urinmasi
Tangent of curved line
Косательный кривой 
линии
egri chiziq bilan 
umumiy nuqtaga ega 
bo‘lgan to‘g‘ri chiziq
Epyur
Эпюра
fransuz so‘zi bo‘lib, 
chizma degan ma’noni 
bildiradi.
Fazoviy egri chiziq
Spacely curved line
Пространственная 
кривая линия
hamma nuqtalari bitta 
tekislikda yotmagan 
egri chiziq
Frene uch yoqligi
o‘zaro perpendikul-
yarlar yopishma, 
normal va rostlovchi 
tekisliklardan iborat 
uch yoqlik
Frontal proyeksiyalov-
chi tekislik
Frontal proyeksion
Фронтально 
проектирующая 
плоскость
frontal (V) proyeksi-
yalar tekisligiga per-
pendikulyar bo‘lgan 
tekislik.
Giperbolik kesim
Гиперболический 
отрезок
konusni ikkita 
yasovchiga parallel 
tekislik bilan kesish-
ishidan hosil bo‘lgan 
shakl
Gipеrbolik nuqtalar
Гиперболические 
точки
sirtning bunday 
nuqtasida unga o‘tka-
zilgan urinma tеkislik 
sirtni kеsib o‘tadi.
Gorizontal proyeksi-
yalar tekisligi
Gorizontal proyeksion
Проекция 
горизонталных 
плоскости
shaklning gorizontal 
proyeksiyalari yotgan 
gorizontal tekislik (H).
Gorizontal proyeksi-
yalovchi tekislik
Горизонтально 
проектирущий 
плоскость
gorizontal (H) proyek-
siyalar tekisligiga per-
pendikulyar bo‘lgan 
tekislik.

---

96
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Gorizontal proyeksi-
yalovchi to‘g‘ri chiziq
Горизонтально 
проектирущая 
прямая линия 
gorizontal (H) proyek-
siyalar tekisligiga per-
pendikulyar bo‘lgan 
to‘g‘ri chiziq.
Gorizontal tekislik
Горизонтальная 
плоскость
gorizontal (H) proyek-
siyalar tekisligiga par-
allel bo‘lgan tekislik. 
Ko‘pyoq
Многокранник
bir necha tekisliklarni 
kesishuvidan hosil 
bo‘lgan shakl
Ko‘pyoq qirrasi
Ребро 
многокранника
ko‘pyoqlik yoqlarining 
kеsishuv chiziqlari
Konkurent nuqtalar
Конкретные точки
bir proyeksiyalovchi 
nurda yotgan nuqtalar
Koordinata o‘qlari
Axes of coordinates
Оси координат
proyeksiyalar tekis-
liklarining kesishgan 
chiziqlari.
Mеtrik masala
Metric question
Метрическая 
упражнения
bеrilgan shakllar
-
ni o‘zaro vaziyatiga 
nisbatan ularni mеtri
-
kasini aniqlash yoki ol-
didan bеrilgan mеtrik 
shartni qanoatlantiru
-
vchi shakllarni o‘zaro 
vaziyatini aniqlash.
Normal
The normal
Нормальная
egri chiziqning bi-
ror nuqtasida unga 
o‘tkazilgan urinma-
ga perpendikulyar 
to‘g‘ri chiziq. Sirtning 
normali uning biror 
nuqtasiga unga o‘tka-
zilgan urinma tekis-
likka perpendikulyar 
bo‘lgan to‘g‘ri chiziq.
Normal kesim
The normal section 
Нормальный 
отрезок
biror sirtni uning 
o‘qiga pеrpеndikulyar 
tеkislik bilan kеsgan
-
da hosil bo’lgan kеsim
Normal tekislik
The normal plain
Нормальная 
плоскость
fazoviy egri chiziqning 
biror nuqtasida unga 
o‘tkazilgan urinma-
ga perpendikulyar 
bo‘lgan normallar

---

97
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Ortogonal proyeksi-
yalarni almashtirish
Подмена 
ортогональных 
проекции
masala yechishda 
grafik amallarni sod
-
dalashtirish uchun 
qo‘llaniladigan 
chizmani qayta tuzish 
usullari.
Ortogonal proyeksi-
yalash
Ортогональная 
проектирования
to‘g‘ri burchakli 
proyeksiyalash.
Parallеl proеktsiyalash
Параболическия 
проектирования
proyеktsiyalovchi 
nurlar o‘zaro parallеl 
bo‘lgan proеktsiyalash
Piramida
The pyramid
Пирамида 
asosi uchburchak 
yoki ko‘pburchak yon 
yoqlari umumiy uchga 
ega bo‘lgan uch-
burchaklardan iborat 
bo‘lgan qirrali sirt
Prizma
The prism
Призма
asoslari o‘zaro parallel 
bo‘lib, uchburchak 
yoki ko‘pburchaklar-
dan yon yoqlari to‘rt-
burchaklardan iborat 
qirrali sirt
Profil proyeksiyalovchi 
tekislik
Профильно 
проектирующая 
плоскость
profil (W) proyeksi
-
yalar tekisligiga per-
pendikulyar bo‘lgan 
tekislik.
Profil to‘g‘ri chiziq
Профильная прямая 
линия
profil (W) proyeksi
-
yalar tekisligiga par-
allel bo‘lgan to‘g‘ri 
chiziq.
Proyeksiya
Projection
Проекция
narsani proyeksiyalov-
chi nurlarning proyek-
siyalar tekisligi bilan 
kesishuvidan hosil 
bo‘lgan tasvir.
Proyeksiyalar tekisligi
Projection of plane
Проекционная 
плоскость
proyeksiyalar yotgan 
tekislik
Proyeksiyalar tekis-
liklarini almashtirish
Projection of straight 
line
Проекционная 
прямая линия
narsaning holatini 
o‘zgartirmasdan, balki 
unga nisbatan proyek-
siyalar tekisliklarining 
holatini qulay qilib
o‘zgartirish.

---

98
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Proyeksiyalash
Проектирования
bu jarayon bo‘lib, 
unda proyeksiyalanu-
vchi ob’ekt nuqtalari 
orqali nurlar o‘tkazib 
ularning proyeksiyalar 
tekisligi bilan kesishuv 
nuqtalari aniqlanadi.
Proyeksiyalash 
markazi
Центро 
проектирования
proyeksiyalovchi 
nurlar chiqadigan xos 
yoki xosmas nuqta 
Proyeksiyalash nuri
Лучи 
проектирования
proyeksiyalanuvchi 
nuqta bilan proyek-
siyalash markazini 
bog‘lovchi to‘g‘ri 
chiziq.
Qonuniy egri chiziq
Legal curve line
Легальная кривая 
линия
muayyan biror qonun-
ga bo‘ysunuvchi 
nuqtalar to‘plami
Qonunsiz sirt
Without legal serface
Незаконная 
поверхность
hosil bo‘lishi jarayoni 
biror qonunga aso-
slanmagan sirt 
Sirt
The surface
Поверхность
biror chiziq yoki sirt-
ning fazoda uzluksiz 
harakatlanishi nati
-
jasida hosil bo‘lgan 
geometrik shakl.
Sirt kesim yuzasi
Площадь отрезка 
поверхности
biror sirt bilan tekis-
likning kesishishidan 
hosil bo‘lgan shakl
Sirt yasovchisi
Maker of surface
Образующая 
поверхность
o‘z harakati bilan sirt
-
ni hosil qiluvchi chiziq 
yoki sirt
Tekislikning izlari
Track of plain
Следы плоскости
tekislikning proyeksi-
yalar tekisliklari bilan 
kesishgan chiziqlari.
To‘g‘ri burchakning 
proyeksiyalanish
xususiyati
Особенности 
проектировании 
прямого угла
to‘g‘ri burchakning 
bir tomoni tekislikka 
parallel bo‘lib, ikkinchi 
tomoni unga perpen-
dikulyar bo‘lmasa, 
uning proyeksiyasi 
ham to‘g‘ri burchak 
bo‘ladi.

---

99
Muhandislik va kompyuter grafikasi
To‘g‘ri chiziqning izlari
Track of right line
Следы прямого угла
to‘g‘ri chiziqning 
proyeksiyalar tekis-
liklari bilan kesishgan 
nuqtalari.
Yoyilmaydigan sirt
Норазвешонная 
плоскость
chеksiz yaqin qo‘shni 
ikki yasovchisi o‘zaro 
ayqash bo‘lgan chiziqli 
sirt. 
Yoyiluvchi sirt
The laid surface
Развешанная 
плоскость
chеksiz yaqin qo‘shni 
ikki yasovchisi o‘zaro 
kеsishgan chiziqli sirt. 
Chiziq
The line
Линия
nuqtaning tеkislik yoki 
fazodagi harakatla-
nishtidan qoldirgan 
troеktoriyasi 
Chiziqli sirt
Linely surface
Линейная 
поверхность
uchta fazoviy egri 
chiziqni bir vaqtda 
kеsib harakatlanuv
-
chi to‘g‘ri chiziq hosil 
qilgan sirt 
Chorak
The quarter
Четрерть
Ikki o‘zaro pеrpеndi
-
kulyar tеkisliklarning 
fazoni 4 ta bo’lakka 
bo’lishi.
O‘zaro parallel tekis-
liklar
Взаимно 
параллелные 
плоскости
bir tekislikda yotgan 
va o‘zaro kesishgan 
ikki chiziq ikkinchi 
tekislikda yotgan va 
o‘zaro kesishuvchi 
ikki to‘g‘ri chiziqqa 
mos ravishda parallel 
bo‘lgan tekisliklar.
O‘zaro perpendikulyar 
tekislik
Взаимно 
перпендикулярные 
плоскости
bir tekislikda yot-
gan to‘g‘ri chiziqqa 
perpendikulyar 
bo‘lgan tekislik yoki 
tekislik perpendikul-
yar bo‘lgan to‘g‘ri 
chiziqdan o‘tuvchi 
tekislik.

---

100
Muhandislik va kompyuter grafikasi
MUSTAQIL ISH SAVOL VA TOPSHIRIQLARI QAMDA ULARNI BAJARISH
 BO’YICHA VAZIFALAR
Qiyalikka oid variantlar
4.2-jadval
Variant
№
Shveller
№ 
Qiyalik
Qo’shtavr
№ 
qiyalik
h
b
s
t
R
г
1
5
50
32
4,4
7,0
6,0
2,5
2
10
100
55
4,5
7,2
7,0
2,5
3
8
80
40
4,5
7,4
6,5
2,5
4
12
120
64
4,8
7,3
7,5
3,0
5
10
100
46
4,6
7,6
7,0
3,0
6
14
140
73
4,9
7,5
8
3,0
7
12
120
52
4,8
7,8
7,5
3,0
8
16
160
81
5,0
7,8
8,5
3,5
9
14
140
58
4,9
8,1
8,0
3,0
10
18
180
90
5,0 
8,1
9,0
3,5

---

101
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Boltli birikmalar
Shipilkali birikmalar

---

102
Muhandislik va kompyuter grafikasi
№ VARIANT
BOLT
SHIPILKA
MASSHTAB
D 
L
D 
L
1
10
35
10
35
2:1
2
12
35
12
35
2:1
3
20
70
20
70
1:1
4
22
70
22
70
1:1
5
24
70
24
70
1:1
6
20
75
20
75
1:1
7
22
75
22
75
1:1
8
24
75
24
75
1:1
9
27
75
27
75
1:1
10
10
40
10
40
2:1
Proeksion chizmachilik 
Detalning ikki ko’rinishi bo’yicha uchinchisini va izometriyasini yasash 
 Yig’ish chizmalari 

---

103
Muhandislik va kompyuter grafikasi

---

104
Muhandislik va kompyuter grafikasi

---

105
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Variantlar

---

106
Muhandislik va kompyuter grafikasi

---

107
Muhandislik va kompyuter grafikasi

---

108
Muhandislik va kompyuter grafikasi

---

109
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Test topshirig‘i
to‘g‘ri javob
muqobil javob
muqobil javob
muqobil javob
A
x
>0; A
y
=O; A
z
<0
nuqtaning o'rnini 
toping.
*frontal proyeksi
-
ya-lar tekisligida 
III-IV choraklar 
chegara-sida joy-
lashgan
koordinata boshi-
da, barcha chor-
aklar chegarasida 
joylashgan
profil proyeksi
-
ya tekisligida I-V 
choraklar oralig'ida 
joylashgan
nuqtaning fazodagi 
o'rni noma'lum
R
1
va R
2
radius-
li aylanalarni R 
radiusli yoy bilan 
tashqi tutashuvini 
toping.
* R+R
1
; R+R
2
R-R
1
; R-R
2
R*R
1
; R*R
2
R+R
1
; R-R
2
D nuqta AB kes-
mada joylashgan 
bo'ladi, agar.To'g'ri 
javobni topib 
jumlani davom 
ettiring.
*D nuqtaning 
proyek-siyalari 
AB kesmaning bir 
nomli proyeksi-
yalarida joylashgan 
bo’lsa
D nuqtaning bir 
proyeksiyasi AB 
kesmaning bir 
proyek-siyasida 
joylashgan bo’lsa
D nuqtaning bar-
cha proyeksiyalari 
AB kesmaning 
gorizontal proyek-
siyasi bilan birga 
joylashgan bo’lsa
epyurasi bo’yicha 
aniqlab bo’lmaydi
A nuqtaning 
barcha koordina-
talari musbat, B 
nuqtaning barcha 
koordinatalari 
manfiy bo'lsa, bu 
nuqtalar fazoning 
qaysi oktantlarida 
joylashgan bo'ladi?
*I va VII
I va V
I va III
I va VI
A4 formatning 
o‘lchamlari 
qanday?
*210×297
420×594
420×297
841×594
AB kesmaning A 
uchi OX o'qida, 
B uchi OZ o'qida 
joylashgan bo'lsa, 
kesmaning fazoviy 
o'rnini toping.
*frontal proyeksi
-
yalar tekisligida
frontal va profil 
proyeksiyalar teki-
sligida
profil proyeksiyalar 
tekisligida
gorizontal proyek-
siyalar tekisligida
AB||CD AB va 
CD kesmalar o’zaro 
parallel bo’lsa, 
kesma proyek-
siyalari…To’g’ri 
javobni topib 
jumlani davom 
ettiring.
ab||cd
bo‘ladi
a' b'||c'd'
ab||a' b'
bo‘ladi
cd ||c'd'
ab|| a'b'
bo‘ladi
cd ||ab
AB||ab 
bo‘ladi
CD||cd