11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

2-savolga javob: 
Jinsiy tarkibi.
Ko‘pgina turlarda jinsni aniqlashning genetik mexanizmi jinslarning birlamchi nisbati –
avlodda jins bo‘yicha 1:1 nisbatda ajralishni ta’minlaydi. Erkak va urg‘ochi organizmlar yashovchanligining
farq qilishi evolutsiya jarayonida sha
kllangan belgi bo‘lib, shu sababli populatsiyada bunday nisbat har doim
ham kuzatilmaydi. Birlamchi nisbat yoshi katta individlarga xos bo‘lgan nisbatdan farq qiladi. Populatsiyada
jinslar nisbati, ayniqsa,
urchiyotgan urg‘ochilar hissasi populatsiya miqdorining keyingi o‘sishida katta
ahamiyatga ega.
Yosh tarkibi 
–
turli yoshdagi organizmlar guruhlarining nisbati sanaladi. Hayvonlarning
tabiiy populatsiyalarida uch xil yoshdagi guruhlar farqlanadi: jinsiy jihatdan yetilmagan va hali nasl qoldira
olmaydigan yosh organizmlar (predreproduktiv), jinsiy voyaga yetgan (reproduktiv) organizmlar, ko‘payish 
xususiyatini yo‘qotgan, nasl bermaydigan qari organizmlar (postreproduktiv). Hayvonlarning
populatsiyalaridagi turli yoshdagi guruhlarning miqdor nisbatini yosh piramidasi yordamida ifodalash
mumkin. 
Tug‘iluvchanlik
–
organizmlarning ko‘payishi hisobiga populatsiyada vaqt birligida paydo bo‘lgan
organizmlar soni. Tug‘iluvchanlik individlar soni o‘zgarishining muhim demografik xususiyatidir. Odatda,
tug‘iluvchanlik oshgan sari populatsiyada organizmlar soni ortadi. Ba’zan populatsiyada tug‘iluvchanlik
yuqori bo‘lsa
-
da, organizmlar soni o‘zgarmasdan qoladi yoki kamayib boradi. Bu o‘lim ko‘rsatkichining
yuqoriligi yoki qandaydir boshqa sabablar, masalan, organizmlarning yangi hududlarni egallashlari bilan
bog‘liq. 
O‘lim ko‘rsatkichi –
vaqt birligida nobud bo‘lgan organizmlar soni. Bu de mo grafik jarayonlarn
ing
xususiyatlaridan biridir. Tug‘iluvchanlikka qarama
-
qarshi xususiyat bo‘lgan o‘lim tabiiy populatsiyalardagi
organizmlar soniga ta’sir ko‘rsatadi. Tug‘iluvchanlik normal kechayotgan sharoitda o‘lim ko‘rsatkichi ga 
qarab populatsiyadag
i organizmlar sonining kelajakda o‘zgarishini bashorat qilish mumkin. Agar o‘lim 
ko‘rsatkichi ortsa, organizmlar soni kamayib boradi. Agar o‘lim ko‘rsatkichi o‘zgarmasa, organizmlar soni
doimiyligicha qoladi. Agar o‘lim kamaysa, organizmla
r soni ortadi. 
3-savolga javob
: rasmga izoh: 
Muayyan bir genni hujayraga kiritish uchun tuproq bakteriyasi Agrobakterium hujayrasidagi plazmiddan
foydalaniladi. Agrobakteriyaning ayrim turlari (Agrobacterium tumefaciens) ikki urug‘pallali o‘simliklarni
zararlab, ularda shish keltirib chiqarishi mumkin. Agrobacterium tumefaciens
–
tuproq bakteriyasi shish hosil 
qilish xususiyatiga ega. Bu xususiyati Ti-
plazmid deb ataladigan plazmida bilan bog‘liq. Ti
-plazmida
hujayraga genetik axboro
tni kiritish uchun zarur bo‘lgan barcha xususiyatlarga ega tabiiy vektor bo‘lib 
hujayraga genetik axborotni kuritish uchun zarur xususiyatlarga 
ega. O‘simlik zararlanganidan so‘ng Ti
-
plazmidaning bir qismi o‘simlik hujayralariga kiradi. Zararlangan o‘simlik tanasidagi hujayralar pala
-partish
bo‘linishi natijasida shish hosil bo‘ladi. Bu shishni Ti (Ti
-ay) plazmid genomining T-DNK (shish hosil 
qiluvchi DNK) bo‘lagi chaqiradi
. Buning sababi T-
DNK o‘simlik hujayrasi genomig
a birikishi va uning
xususiyatini buzishidir. T-DNKning bu xususiyatidan gen muhandisligida keng foydalaniladi. 

---

BILET-22 
1. Tirik organizmlar o‘rtasidagi munosabat: antibioz munosabatlarni tushuntiring.
2. Hayvonlarda tana qoplami evolyutsiysini gapirib bering. 
3. Rasmni izohlang: