11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

–
kannibalizm
(tur ichidagi yirtqichlilik), ya’ni bir turga mansub organizmlarning bir
-
birlarini yeb qo‘yishidir. Masalan,
qoraqurtning urg‘ochilari urug‘langandan so‘ng erkaklarini yeb qo‘ysa,
balxash olabug‘a balig‘i o‘zining tuxumdan chiqqan mayda baliqchalarini yeb qo‘yadi.
2-savolga javob:
Hayvonlarning tana qoplami evolutsiyasi.
Hayvonlarning tana
qoplami, asosan, tashqi muhit ta’sirlari
va zararli omillardan himoya qilish vazifasini bajaradi. Evolutsiya jarayonida bir organlar sistemasining
takomillashuviga bog‘liq holda boshqa organlar sistemalarining paydo bo‘lishi va tak
omillashuvi sodir
bo‘ladi. Funksiyasining ortishi natijasida dastlab himoya organi bo‘lgan teri nafas olish, sezish,
termoregulatsiya va ayirish, sutemizuvchilarda ter bezlarining o‘zgarishi natijasida paydo bo‘lgan sut
bezlaridan ajraladigan sut orqali naslini oziqlantirishda ishtirok etadi. Mazkur funksiyalar teri qoplami 
tuzilishining murakkablashuvi, unda turli hosila va bezlarning paydo bo‘lishi natijasida amalga
oshadi.Xordali hayvonlarda teri: epidermis va dermadan iborat. Epidermis ektodermadan, derma
mezodermadan rivojlanadi. Boshskeletsizlarda teri qoplamining har ikkala qavati kuchsiz rivojlangan. Terining 
epidermis qavati bir qavat hujayralardan, shuningdek, bir hujayrali bezlardan iborat. Terining derma qavati

---

(g‘ovak), biriktiruvchi hujayralardan tuzilgan.
Evolutsiya jarayonida umurtqalilarda epidermis ko‘p qavatli,
pastki qavatidagi hujayralar tinimsiz ko‘payadi, ustki qavatidagi hujayralar ixtisoslashadi, muayyan
muddatdan so‘ng nobud bo‘ladi va qurib tushib ketadi. Teri derma qavatining mustahkamligini
ta’minlaydigan biriktiruvchi tolalar paydo bo‘ladi. Umurtqalilarda teri hosilalari paydo bo‘ladi, ularning 
xilma-xilligi hayvonlarning hayot
tarzi va tuzilish darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Shuningdek, terida turli 
vazifalarni bajaradigan yog‘ va ter bezlari rivojlangan.
Qushlarning terisi sudralib yuruvchilarnikiga o‘xshash
quruq, bezlari bo‘lmaydi. Ko‘pchilik qushlarda dumg‘aza bezlari bo‘lib, qushlar bu bezdan ajraladigan
yog‘simon modda bilan patlarini yog‘laydi. Qushlarning tanasini qoplab turuvchi pat va parlar epidermis
hosilasi bo‘lib, ularning kelib chiqishi sudralib yuruvchilarning tangachalariga o‘
xshash, tarkibi shox 
moddadan tuzilgan Sutemizuvchilarning tana qoplami bajaradigan vazifasiga bog‘liq holda nisbatan
murakkab tuzilgan. Terisi jun bilan qoplangan va unda har xil vazifani bajaruvchi (yog‘, sut, ter, hid)
bezlar b
or. Sutemizuvchilarning ter bezlari ixtisoslashib, sut bezlariga aylangan. Teridagi yog‘ bezlari faqat
sutemizuvchilarga xos. Yog‘ bezlari ajratadigan yog‘ teri yuzasi, jun qoplamini yog‘lab, namlanishning
oldini oladi va uning ela
stikligini ta’minlaydi, qurub qolishdan himoya qiladi. Sutemizuvchilarga xos 
belgilardan biri epidermis hosilalari: jun, tirnoq, tuyoq, shoxlarning paydo bo‘lishi sanaladi.