5-bob. To‘sin (balka) konstruksiyalari

 
5.3. Devorlari teshikli bo‘lgan to‘sinlar. 
Odatda to„sinlar qo„shtavrli po„lat prokatlardan yasaladi. Bunda to„sin 
devorlaridan turli shakldagi (aylana, romb, trapetsiya va ko„pburchak) teshiklar hosil 
qiulinib (5.5-rasm), to„sinning og„irligini kamaytirilish bilan bir qatorda ancha metall 

---

60
ham tejaladi. Odatda ular alohiada bo„laklarda yasalib (5.5,
a
-rasm), so„ngra uchlari 
bilan bir biriga payvandlanadi (5.5,
b
-rasm).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.5-rasm. Devorlari teshikli 
bo‘lgan to‘sinlar. 
a
) 
b
) 
r
h
/2
α
h
1
a
α
k
α
c
c
h
h

1 
2 
3 
4 
A−A 
A 
A 
t 
d 
h
b
x
y
h
0 
h
/2

---

61
Trapetsiya shaklidagi kesimning (5.5,
a
-rasm) o„lchamlari: 
bo„lishi 
kerak, shunda to„sinning qarshilik momenti 1,3…1,5 ga, inersiya momenti esa 1,5…2 
ga ortadi. 
Devorlari teshikli bo„lgan to„sinlarni hisoblash kashaksiz fermaga 
yaqinlashtirilgan holda olib boriladi (Virendel to„sini). Hozirda uni hisoblash EHM 
da olib boriladi. 
Bunday to„sinlarning maksimal zo„riqish to„sinning yuqori 1 va pastki 2 chi 
nuqtalarda emas balki, uning teshigadagi yuqori 2 va pastki 4 chi nuqtalarda sodir 
bo„ladi (5.5,
b
-rasm).
1 va 2-nuqtalarning normal zo„riqish quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
, kPa (5.17) 
2 va 4-nuqtalarning normal zo„riqish quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
, kPa (5.18) 
Tayanch kesimdagi urunma zo„riqish quyidagi formula orqali aniqla-nadi: 
, kPa yoki
, kPa (5.19) 
bu yearda
M –
eguvchi moment, kN∙m;
F
k-k
-
to„sin kesimiga qo„yilgan 
ko„ndalang kuch, kN; 
J
x
 –
o„qiga nisbatan teshik to„sinning inertsiya momenti, 
m
4
; 
F
kk
 –
tayanchdan 
masofada to„sin kesimiga qo„yilgan ko„ndalang 
kuch, kN; 
δ 
– devor qalinligi, m; 
h, a, d, t, , k, h
0
–
5.5 - rasmdagi chizma 
o„lchamlari, m; 
- konstruksiya elementlarini ishonchlilik koeffitsiyenti.