Na3003 raqamli nivelirlarining optik elementlari asosan oddiy

Wild NA 2002 / NA 2003 raqamli nivelirlarning reykalarining 
xarakteristikalari. 
2.5.2.-jadval 
Material 
Yog‘oc
h 
Alyumi- 
niy 
Fiber-
glas 
Invar 
Invar/ 
fiberglas 
Invar/ 
aluminiy 
Ishchi
uzunlik 
4,00 m 
4,00 m 
4,05 m 
60 sm 
92 m/ 
182 sm 
1,94 m 
3,00 m 
Transpor-
tirovka 
qilgandagi 
uzunligi 
1,04 m 
1,1 m 
1,58 m 
0,65 
0,95 m/ 
1,85 m 
2,00 m 
Chiziqli 
kengayish 
koeffitsenti 
10-20 
ppm/
0
c 
24 
ppm/
0
c 
<10 
ppm/
0
c 
<1 
ppm/
0
c 
<1 
ppm/
0
c 
<1 
ppm/
0
c 
Nivelirdan 
reykagacha 
bo‘lgan
masofa 
diapazoni 
1,8÷10
0 m 
1,8÷100 
m 
1,8÷
100 
m 
1,8÷
20 m 
1,8÷30
m/ 
60 m 
1,8÷60 
m 
Og‘irligi
4,0 kg 
3,9 kg 
5,0 kg 
0,3 kg 
1,9 kg 
3,5 kg 
2.6. Raqamli nivelir va reykalarni tadqiqod qilish va tekshirish usullari 
va vositalari 
Nivelir 
o‘lch
ash aniqligi nafaqat nivelirlarning xatoligi bilan, shtrix kodli 
reykalarning sifati bilan ham aniqlanadi.Bu reykalarga tushirilgan kodlar 
o‘zining
nazariy modeli bilan imkoni boricha aniq mos kelish kerakligini 
bildiradi. Bu hammadan ham invar shtrix-kodli reykalarga tegishlidir. 
Nivelirlash reykalarida tekshirish 
o‘tkazishda
«
Nivelirlash reykalari 
tekshirish uslublari
» 
MIBGEI 02-89
nizomiga amal qilinadi. Tekshirish 
jarayonida reykalarning tashqi holatlari tekshirilgandan 
so‘ng
quyidagilar 
aniqlanadi. 
-reykaning shkala yuzasining 
to‘g‘richiziqligi
(egilish strelkasi); 
-reyka shkala 
bo‘ylama
o‘qining
tavon yuzasiga perpendikulyarligi; 
-shkalasi shtrixlarining kengligi va uzunligi; 
-invar 
yo‘llarning
termik kengayish koeffitsenti; 
-reyka shkalasining alohida intarvallari uzunligining nominal qiymatidan 
chetlashishi; 
-shtrixlarning reyka shkalasining 
bo‘ylama
o‘qiga
perpendikulyarligi; 
 

---

72 
Oddiy nivelirlash reykalaridan sanoq olgandan,shtrix kodli reykalardan 
viziual sanoq olib 
bo‘lmaydi
. Undan tashqari, raqamli nivelirlardahisoblash 
(sanash) jarayonida turli kenglikdagi 
ko‘plab
shtrixlarning ketma-ketligi 
qatnashadi, shuning uchun bitta kod shtrixi holatining hatoligi, balandlikni 
hisoblash aniqligiga bevosita 
ta’sir
etmaydi. Shtrix kodlarni rekaga tushirish 
aniqligini aniqlashda tayyorlash jarayonini barcha talablarga rioya etilganligi 
aniqlanadi. Yuqori aniqlikdagi shtrix-kodli reykalarni tekshirish uchun ikkita 
usul taklif etiladi: 
-kodlarning alohida shtrixlarini holati va ularning kengliklarini 
tekshirish, y
a’ni
tayyorlash jarayonida shtrixlarni tushirish aniqligini va invar 
reykaning chiziqli kengayish koeffitsentini aniqlash. Bu holda kodlarning 
alohida shtixlarining holati, ularning haqiqiy qiymatini nazariysi bilan 
taqqoslash orqali nazorat qilandi; 
-raqamli nivelir yordamida reykadan olingan sanoqlarning farqlarini, 
lazerli interforometr yordamida olingan etalon farqlarni taqqoslash 
yo‘li
bilan 
«
nivelir-reyka
» o‘lchash
sistemasining aniqligi baholanadi.