|
42 •
1 APRIL 2022
•
ВОСПИТАНИЕ НОВОГО ПОКОЛЕНИЯ В ЭПОХУ ГЛОБАЛЬНОГО ПРЕОБРАЗОВАНИЯ
RAISING A NEW GENERATION IN ERA OF GLOBAL TRANSFORMATION •
1 APRIL 2022
•
43
Bolalarning rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish yosh va individual, moyillik xususiyatlari
inobatga olingan holda, har bir bolaning qobiliyatlari va ijodkorligini rivojlantirish orqali munosabatlar
subyekti sifatida o‘zining, boshqa bolalar, kattalar va olam bilan uyg‘unligini ta’minlash.
Qadamma-qadam, asta-sekinlik bilan bolani itqisodiyot olamiga olib kirish undagi salohiyat rivojlanishini
subyekt sifatida ko‘riladi chunki kottalar va ular olami bilan moliyaviy munosabatlar ahamiyatli o‘ringa ega.
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning iqtisodiy olamni o‘rganishi ma’lum moliyaviy-iqtisodiy ro‘yxati bilan
belgilangan bo‘lishi zarur. Bolaga ushbu bilimlarni o‘zlashtirishida teatrlashtirilgan tomoshalar, to‘rt-besh
boladan iborat bo‘lgan o‘zaro o‘yinlar, ertaklar yordamida nutqini mustahkamlab borish, turli xil muammoli
vaziyatlarning muhomakamasi ancha qo‘l keladi.
Shaxsiy va oilaviy iqtisod olami maktabgacha katta yoshdagi bolaga ijtimoiy-madaniy qadriyatlar,
jamiyatda qabul qilingan qoidalar, sahxs, oila, jamiyat manfaatlariga mos xulq-atvor normalarini
o‘zlashtirishga yordam beradi. Bola uning xohish-istaklari har doim ham oilaviy byudjet tomonidan
ta’minlana olmasligini asta- sekinlik bilan tushunib boradi.
Bolalar shaxsiyatining umumiy madaniyatini, shu jumladan qadriyatlarni shakllantirish sog‘lom turmush
tarzi, ularning ijtimoiy, axloqiy, estetik rivojlanishi, intellektual, jismoniy sifatlar, tashabbuskorlik, mustaqillik
va bolaning mas’uliyati, ta’lim faoliyati uchun zarur shart-sharoitlarni shakllantiradi. Bilish jarayonida
bolaning ijtimoiyllashuvida kotta ro‘lni kuzatish va muloqot egallaydi.
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarga iqtisodiy bilim berishda ota onalalarning rolisiz amalga
oshmaydi MTT pedagoglari tomonidan beriladigan samarali pedagogik jarayon uzviy ravishda ota-onalar
hamkorligida qurilishi zarur. Chunonchi iqtisodiy talimni talim jarayoniga kirgizayotganimizda har bir
pedagogik jamoa ota-onalarga moliyaviy savodxonlik haqidagi bilimlarni to‘g‘ri berilib borilishi uchun kerak
bo‘ladigan jihozlar bilan ta’minlab turishlari lozim. Ular ushbu materiallar bilan MTTdan tashqarida ham
bemalol foydalana olishsa, boladagi qiziqish doimiy ravishda oshirilib ushlab turiladi.
Har bir bolaning rivojlanish darajasida quyidagilarni ajratib ko‘rsatish kerak. Iqtisodiy bilim asoslarini
o‘rganishning asosiy o‘quv vazifalari:
• maktabgacha katta yoshdagi bolalarga birlamchi moliyaviy va iqtisodiy tushunchalarni berish;
• maktabgacha katta yoshdagi bolalarning so‘z boyligini ularning yoshiga mos keladigan asosiy
moliyaviy-iqtisodiy tushunchalar bilan boyitish;
• oqilona iqtisodiy ehtiyojlarni shakllantirishga hissa qo‘shish, ehtiyojlarni qondirishning real
imkoniyatlari bilan o‘lchash qobiliyati;
• tejamkorlik, jamg‘arish, foydali xarajatlar uchun motivatsiyani rag‘batlantirish;
• moliyaviy-iqtisodiy tafakkurni shakllantirishga kirishish;
• qabul qilish qobiliyatida asosiy fazilatlarni shakllantirishga hissa qo‘shish;
• mustaqil qarorlar qabul qilish;
• o‘z ishini oqilona tashkil etish qobiliyatini shakllantirish faoliyati;
• maktabgacha katta yoshdagi bolaning shaxsiy shakllanishiga va ijobiy ijtimoiylashuvining
rivojlanishiga targ‘ib qilish.
Bola shaxsini shakllantirish va rivojlantirish jarayonida ta’lim va tarbiya ajralmas kuchdur. Ta’lim va
tarbiyadagi birdamlik ta’lim faoliyatining eng muhim shartidir. Shuning uchun ta’lim faoliyatini tashkil
etishda tarbiyaviy vazifalar qo‘yilishi zarur.
Tarbiyaviy vazifalar orasida quyidagilarni belgilab o‘tish mumkun:
• iqtisod va moliya olamini o‘rganishga qiziqishni uyg‘otish;
• o‘zining va o‘zganing mehnatini hurmat qilishga o‘rgatish;
• jamoatchilikka, bir-biriga, ota-onaga, opa-singil, qarindoshlarga, qo‘shnilarga, do‘stlarga yordam
berish;
• shaxsning axloqiy va iqtisodiy fazilatlarini tarbiyalash;
• mehnatsevarlik, ishbilarmonlik, vijdonlilik, mas’uliyat hamda o‘z-o‘zini nazorat qilish, o‘ziga bo‘lgan
ishonch, vaziyatlardan eng muqobil yechimni topa olish ko‘nikmalari;
• barcha turdagi mulklarga ehtiyotkor munosabatda bo‘lish, shu jumladan, (shaxsiy va keng
jamoatchilikning) oila va jamoat mulki, moddiy resurslar;
• o‘zaro yordam va qo‘llab-quvvatlash uchun motivatsiya, baham ko‘rish va berish istagi;
• shoshilinch zarurat tug‘ilganda yaqinining yordamiga kelish.
5 yoshga to‘lganda, maktabgacha yoshdagi bolaning harakatlari asta-sekin ongli ravishda o‘zgaradi.
U atrofdagi iqtisodiy sohaning o‘ziga xos xususiyatlarini idrok qila boshlaydi, garchi u o‘z harakatlarida
birinchi navbatda kattalar xulq-atvoriga tayangan bo‘lsa-da. Maktabgacha yoshdagi bola qiziqish bilan
sotish va sotib olish harakatlarini kuzatadi, ota-onalarning pulga qanday munosabatda bo‘lishini his qila
Do'stlaringiz bilan baham: |
