Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

умий
 т
езл
и
ги
 
υ
0
, м
/с
 
С
арфл
ан
ади
га
н
 
вақт
 t
, 
сек
 
За
рр
ач
ан
и
 
деворг
а е
ти
ш 
вақт
и
 t
0
, 
сек
 
Кири
ш 
к
оо
рди
н
ат
аси
 
Чиқ
и
ш 
к
оо
рди
н
ат
аси
 
А
й
л
ан
и
шл
ар с
он
и
 
r

, 
m/s 


, 
m/s 
z

, 
m/s 
1 
45 
45 
0 
64 
1.898 
0,14 
0,3;0;0 
0,6;

8
,
7
;2 
4 

---

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
126 
2 
32 
55 
0 
64 
2 
0,137 
0,3;0;0 
0,6;

3
,
11
;2 
6 
3 
0 
64 
0 
64 
2 
0,138 
0,3;0;0 
0,6;

2
,
14
;2 
7 
4 63,9 
1 
0 
64 
1,7 
0,161 
0,3;0;0 
0,6;

08
,
0
;2 
- 
Чанг ҳаво таркибидаги ифлосликларни ажратишда циклон ички юзасида 
ҳосил бўладиган кучларни таққослаш учун чанг ҳаво аралашмадан тола 
бўлакчаларини циклон ички сирт юзасида кучлар таъсирида ажратиб олиш 
жараёнини моделлаштириш, амалда камерани қўллаш жараёнида унинг 
иккинчи қисмига қисман тола бўлакчалари ўтиб кетиш мумкинлиги 
кузатилган. Шу муносабат билан тола ва ҳаво заррачаларини биринчи ва 
иккинчи қисмдаги ҳарактини ўрганиб чиқамиз. Ҳаво ва толали масса 
аралашмасининг чиқишда кўндаланг кесими ўзгарувчи камерадаги геометрик 
кўриниши 1-расмда келтирилган.
Субгрид турбулентлик модели яъни SGS модели машиналарда ҳал 
қилинмаган муаммолар (масалан, кичик қўшимчалар, қўшилишлар, 
ўзгартиришлар, такомиллаштиришлар ва ҳ. к) таъсирини ифодалаш учун 
ишлатилади. Рухсат берилган ўлчовли тенгламалар SGS турбулентлик 
тензорини таъкидлайди яъни энергиянинг муҳим қисмини ташкил қилади ва 
уларни моделлаштиришни талаб этади. (2) 
 
 
 
 
 
 
1-расм. (a)
чанг ушлагичнинг ички қисмида чангни ҳаракат схемаси, (b) чанг 
ушлагичнинг геометрик схемаси:

---

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
127 
Циклонлар асосан XIX- аср охирларида ишлаб чиқарилган бўлиб, 
симуляция қилинган яъни янги моделлаштирилган циклонларнинг дизайни 
циклони циклонларнинг турли хил конструкцияларини ишлаб чиқиш учун 
асос бўлди, кўплаб экспериментал ҳисоб-китоблардан кейин уларнинг 
ўлчамлари ва дизайнлари ўзгаради. Stairmand циклонининг оқим майдонининг 
хусусиятлари ва йиғиш самарадорлиги тўғрисида тадқиқотлар ўрганиб 
чиқилди. Шунинг учун ушбу тадқиқот Stairmand юқори босимли циклон 
дизайни бўйича икки хил диаметрдагиларида амалга оширилади. Ушбу 
тадқиқотда ишлатиладиган оқим геометрияси, экса станциялари (яъни кесма 
текисликлари) ва координата тизимининг тафсилотлари 1-расм (b) ва 
ўлчамлари 1-жадвалда келтирилган. 
1-жадвал
 
a 
b 
c 
h
1
h
2
H
3
h
4
D
C
D
B
D
E
S 
0.5D 0.2D 0.85D 1.5D 2.5D 1.0D 1.5D 1.0D 0.37D 0.5D 0.5D 
Таҳлил
CFD усули. Ушбу тадқиқотда ҳаво узлуксиз восита, зарралар эса 
дисперс сифатида қабул қилинди. Барча рақамли симуляциялар чекланган 
ҳажмли CFD коди ёрдамида амалга оширилди. Циклон Эйлер-Лагранж 
ёндашуви ёрдамида моделлаштирилган. [6].
Объектимиз яъни чанг ушлагичнинг ички қисмида чангни ҳаракат 
схемаси моделлаштирамиз: 

cos


r
x
,

sin


r
y
,
z
z

(12) 
r, φ, z
координаталарини умумлашган координаталар деб қабул қиламиз 
ва 2-тур Лагранж тенгламасидан фойдаланамиз, яъни 
𝑑
𝑑𝑧
(
𝜕𝑇
𝜕𝑟̇
) −
𝜕𝑇
𝜕𝑟
= 𝑄
𝑟
(13) 

---